ویژگیهای فیزیکی و شیمیایی آب
1- هدف و دامنه كاربرد
هدف از تدوين اين استاندارد تعيين ويژگيهاي فيزيكي و شيميايي آب آشاميدني مي باشد.
2- تعاريف و اصطلاحات
در اين استاندارد واژه ها و اصطلاحات با تعاريف زير بكار برده مي شود.
2-1- آب آشاميدني : آبي است كه عوامل فيزيكي ،شيميايي ،بيولوژيكي و راديوئوكلوئيدي آن در حدي باشد كه مصرف آن جهت آشاميدن ، عارضه سوئي در كوتاه مدت يا دراز مدت در انسان ايجاد نكند.(1)
2-2- آفت كش : به تركيبات ويژه اي اطلاق مي گردد كه جهت مبارزه با آفات گياهي ، جانوري و عوامل بيولوژيكي بكار برده مي شود مانند حلزون كشها ، حشره كش ، علف كش ، جونده كش ، نماتد كش ، باكتري كش ، قارچ كش و غيره.
2-3- حد مطلوب : عبارت است از گستره اي از غلظت عوامل موجود در آب آشامیدني است كه چنانچه آب حاوي موادي باغلظت بيشتر از آن باشد ، از نظر كيفيت در حد پايين تري قرار داشته ، اما هنوز براي آشاميدن مناسب مي باشد.
2-4- حد مجاز : حداكثر عوامل شيميايي ، فيزيكي و بيولوژيكي آب آشاميدني است كه استمرار مصرف آن براي انسان زيان آور نباشد . اين مقادیر بر مبناي متوسط مصرف آب آشاميدني روزانه 5/21 ليتر آب براي يك انسان 70 كيلوگرمي در نظر گرفته شده است.
2-5- كلر آزاد باقيمانده (2) : مقدار كلر موثري است كه بايد در هر نقطه از شبكه آب آشاميدني موجود باشد.
2-6- كدورت آب : عبارت است از وجود ذرات معلق در آب كه سبب شكستگي ، پراكندگي و جذب سمتي از نور شده و مانع عبور بخشي از نور تابيده شده از آن گردد.
3- ويژگيها
3-1-ويژگيهاي فيزيكي آب آشاميدني : بايد با مشخصات داده شده در جدول شماره يك مطابقت داشته باشد.
جدول شماره (1) ـ مشخصات فيزيكي آب آشاميدني
|
رديف
|
ويژگي
|
حد مطلوب
|
مقدار مجاز
|
واحد اندازه گيري
|
|
1
|
كدورت
|
كمتر يا مساوي 1
|
حداكثر 5
|
NTU
|
|
2
|
رنگ
|
كمتر يا مساوي 1
|
حداكثر 20
|
پلاتين كبالت براي رنگ حقيقي آب (1) T.C.U
|
|
3
|
بو
|
صفر
|
حداكثر 2 واحد
در 12 درجه سلسيوس
حداكثر 3 واحد
در 25 درجه سلسيوس
|
رقم آستانه بو(2) (TCN)
|
|
4
|
PH
|
5/8-7
|
0/9-5/6
|
-
|
|
5
|
طعم
|
-
|
بايد مقبوليت مردمي داشته باشد و مورد اعتراض واقع نشود.
|
-
|
|
6
|
روغن
|
|
به صورت شناور مشاهده نگردد
|
|
3-2- ويژگيهاي شيمیايي آب آشاميدني : ويژگيهاي شيميايي آب آشاميدني بايد بشرح ذيل باشد.
3-2-1- مواد شيميايي معدني سمي : حداكثر مقدار مجاز مواد شيميايي معدني سمي در جدول شماره 2 منعكس گرديده است.
جدول شماره (2) ـ حداكثر مقدار مجاز مواد شيميايي معدني سمي
|
رديف
|
نوع تركيب
|
برچسب
|
حداكثر مقدار مجاز بر حسب ميلي گرم در ليتر
|
|
1
|
آرسنيك
|
As
|
05/0
|
|
2
|
سرب
|
Pb
|
05/0
|
|
3
|
كرم
|
Cr
|
05/0
|
|
4
|
سلنيوم
|
Se
|
01/0
|
|
5
|
كادميوم
|
Cd
|
05/0
|
|
6
|
آنتيموان
|
Sb
|
05/0
|
|
7
|
جيوه كل
|
Hg
|
001/0
|
|
8
|
موليبدن
|
Mo
|
07/0
|
|
9
|
سيانور
|
CN
|
07/0
|
|
10
|
واناديوم
|
V
|
1/0
|
يادآوري : مقدار ذكر شده براي مقدار كل گرم است گرم 6 ظرفيتي از نظر بهداشت مخاطره آميز بوده ولي سه ظرفيتي آن مفيد شناخته شده است.
3-2-2- مواد شيميايي آلي سمي :حداكثر مقدار مجاز مواد شيميايي آلي سمي در آب آشاميدني در جدول شماره 3 آمده است.
جدول شماره (3) ـ حدود مجاز برخي از مواد شيميايي سمي آلي در آب آشاميدني
|
نام ماده
|
حداكثر مجاز
(ميكروگرم در ليتر)
|
|
آلدرين/ دي آلدرين
|
Alderin-dialderin
|
03/0
|
|
كلرادن
|
Chlordane
|
2/0
|
|
2 و 4 دي كلر و فنوكسي استيك اسيد
|
2-4 dichlorophenixy acetic acid
|
30
|
|
د.د.ت
دي كلرودي فنيل تري كلرواتان
|
DDT
|
2
|
|
1 و 2 دي كلرواتان
|
1,2 -Dichloroethene
|
30
|
|
1 و 2 دي كلرواتان
|
1,2 –Dichloroethene
|
50
|
|
هپتاكلر و هپتاكلرايوكسيد
|
Heptachlor and heptachlor epoxide
|
03/0
|
|
هگزاكلروبنزن
|
Hexachloro benzene
|
1
|
|
ليندن
|
Lindane
|
2
|
|
متوكسي كلر
|
Methoxychlor
|
20
|
|
تركيبات حلقوي چند هسته اي
|
(1) P.A.H
|
3/0
|
|
الاكلر
|
Alachlor
|
20
|
|
آل دي كارب
|
Aldicarb
|
10
|
|
آترازين
|
Atrazline
|
2
|
|
بنتازون
|
Bentazone
|
30
|
|
كربوفوران
|
Carbofiran
|
5
|
|
كلروتولورون
|
Chlorotoluron
|
30
|
|
1و2 دي برمو 3 كلروپروپان
|
1,2 – dibromo 3-chloropropane
|
1
|
|
1و2 كلروپروپان
|
1,2 – dichloropropane
|
20
|
|
تري هالومتانها :
كلروفرم
بروموفرم
برمودي كلرومتان
دي برمو كلرومتان
|
THMS
Chloroform
Bromoform
Bromodichloromethane
Dibromichloromethane
|
200
100
60
100
|
|
ايزوپروتورون
|
Isoproturon
|
9
|
|
2 متيل چهار كلر فنوكسي استيك اسيد
|
2methyl 4 chloro phenoxy acetic acid
|
2
|
|
متولاكلر
|
Metolachlor
|
10
|
|
مولينات
|
Molinate
|
6
|
|
پندي متالين
|
Pendimethalin
|
20
|
|
پنتا كلروفنل
|
Pentachloro phenol
|
9
|
|
پرمترين
|
Permethrin
|
20
|
|
پروپانيل
|
Propanil
|
20
|
|
پيرودات
|
Pyrodate
|
100
|
|
سيمازين
|
Simatine
|
2
|
|
تري فلورالين
|
Trifluralin
|
20
|
|
دي كلروپروپ
|
Dichloroprop
|
100
|
|
فنوپروپ
|
Fenoprop
|
9
|
|
2-4-5 تري كلروفنوكسي پروپيونيك اسيد
|
2-4-5-T
|
9
|
|
سورفاكتانت بر حسب لوريل سولفات (دترجنت)
|
Surfactant
|
200
|
|
شاخص فنل بر حسب فنل
|
Phenol index
|
5/0
|
1- pily nuclear aromatic hydrocarbons
3-2-3- آفت كشها
باقيمانده سموم دفع آفات در آب آشاميدني هر منطقه بايد بر اساس سموم مجازي كه از طرف سازمان حفظ نباتات توصيه شده و يا در منطقه به مصرف مي رسد جستجو شود و مقدار آن نبايد از آنچه كه از طرف سازمان بهداشت جهاني تعيين مي شود تجاوز نمايد.
3-2-4- حداكثر مقدار مجاز مواد شيميايي كاني موجود در آب آشاميدني در جدول شماره 4 آمده است .
جدول شماره (4) – مواد شيميائي كاني موجود در آب آشاميدني
|
رديف
|
نوع تركيب
|
حداكثر مجاز برحسب ميلي گرم در ليتر
|
|
1
|
كل مواد جامد محلول
|
(TDS/12)
|
(2)1500
|
|
2
|
سختي كل برحسب
|
CaCo3
|
(3)500
|
|
3
|
كلرور برحسب
|
Cl
|
400
|
|
4
|
سولفات بر حسب
|
So4
|
400
|
|
5
|
هيدروژن سولفوره
|
H2S
|
050/0
|
|
6
|
آهن برحسب
|
Fe
|
3/0
|
|
7
|
منگنز بر حسب
|
Mn
|
5/0
|
|
8
|
آلومنيوم برحسب
|
Al
|
2/0
|
|
9
|
روي بر حسب
|
Zn
|
3
|
|
10
|
مس برحسب
|
Cu
|
1
|
|
11
|
نيترات برحسب
|
No3
|
(4)(5)
|
|
12
|
نيتريت برحسب
|
No2
|
(4)(3)
|
|
13
|
كلسيم بر حسب
|
Ca
|
250
|
|
14
|
منيزيم بر حسب
|
Mg
|
50
|
|
15
|
آمونياك بر حسب
|
NH3
|
5/1
|
|
16
|
سديم برحسب
|
Na
|
(5) 200
|
يادآوري : نظر به اينكه بين يون منيزيم و سولفات از نظر تغيير طعم و امكان اختلال در جهاز هاضمه وجود دارد از اين رو در شرايطي كه مقدار منيزيم از 30 ميليگرم در ليتر تجاوز كند مقدار سولفات نبايد بيش از 250 ميليگرم در ليتر باشد .
جدول شماره (5) - حداقل مقدار كلر مجاز آزاد باقيمانده متناسب با PH در آب آشاميدني
|
مقدار PH
|
بزرگتر از 8 تا 9
|
8-5/6
|
|
مقدار مجاز كلر آزاد باقيمانده پس از نيم ساعت تماس متناسب با PH برحسب ميليگرم در ليتر
|
4/0
|
2/0
|
مقدار توصيه شده كلر آزاد باقيمانده پس از نيم ساعت زمان تماس در شرايط عادي 5/0 تا 8/0 در انتهاي شبكه برحسب ميلي گرم در ليتر با توجه به PH ، و در شرايط اضطراري ، همه گيري بيماريهاي روده اي و بلاياي طبيعي يك ميلي گرم در ليتر مي باشد .
جدول شماره 6- ميزان كلر آزاد باقيمانده توصيه شده در آب آشاميدني در سيستم هاي مختلف آبرساني و محل برداشت
|
سيستم آبرساني و محل برداشت
|
مقدار كلر باقيمانده آزاد بر حسب ميليگرم در ليتر
|
شير انشعاب شبكه هاي خصوصي [1]
|
5/0
|
|
|
1
|
|
تانكرهاي سيار توزيع آب آشاميدني در محل بارگيري
|
2
|
|
تانكرهاي سيار آب آشاميدني در محل توزيع
|
1
|
جدول پيوست 1 – تعداد موارد سنجش روزانه كلر آزاد باقيمانده
در شبكه هاي لوله كشي آب آشاميدني بر حسب جمعيت
|
جمعيت
|
تعداد موارد سنجش كلر باقيمانده آزاد
|
|
تا 10000
|
1 تا 2
|
|
10000 تا 50000
|
3 تا 5
|
|
50000 تا 100000
|
6 تا 10
|
|
100000 تا 500000
|
11 تا 15
|
|
بيش از 500000
|
بازاء هر 100000 نفر يك نمونه +15
|
يادآوري : پايش روزمره كيفيت آب آشاميدني در نقطه مصرف مستلزم اندازه گيري مقدار كلر آزاد باقيمانده ميزان PH كدورت و دما مي باشد .
جدول شماره (7) – حداقل و حداكثر غلظت فلورايد در آب آشاميدني
|
ميانگين ساليانه حداكثر ما هواي روزانه ( درجه سلسيوس )
|
حداقل مقدار مجاز فلورايد mg/l
|
حد متوسط مقدار فلوئور mg/l
|
حداكثر مقدار مجاز فلوئور mg/l
|
|
12-10
|
1/1
|
2/1
|
4/2
|
|
6/14-12
|
1
|
1/1
|
2/2
|
|
7/17-6/14
|
9/0
|
1
|
2
|
|
5/21-7/17
|
8/0
|
9/0
|
8/1
|
|
3/26-5/21
|
7/0
|
8/0
|
6/1
|
|
5/32-3/26
|
6/0
|
7/0
|
4/1
|
|
يادآوري : ميانگين دما براساس ميانگين حداكثرهاي دماي منطقه در 5 سال متوالي مي باشد .
|
جدول شماره (8) – عوامل متشكله راديواكتيو در آب آشاميدني
معيار غربالگيري مواد راديواكتيو در آب آشاميدني برحسب بكرل در ليتر
|
|
اشعه آلفا
|
1/0
|
|
ذرات بتا
|
1
|
يادآوري : به منظور هماهنگي نمودن نظام ثبت و گزارش نتايج آزمونهاي كيفي آب در سطح كشور جداول شماره 10 و 11 و 12 تهيه و تنظيم شده است كه استفاده از آنها در جهت پردازش داده ها ،تجزيه و تحليل نتايج ، تهيه آمار كنترل كيفي و بهره گيري از اين اطلاعات در برنامه ريزيهاي كشوري ، سودمند مي شود .
جدول شماره (10) – نتايج آزمونهاي كيفي آب
|
نوع منبع آب
|
موقعيت منبع آب
|
محل نمونه برداري
|
|
تاريخ و ساعت نمونه برداري
|
تاريخ ورود به آزمايشگاه
|
تاريخ انجام آزمون
|
|
|
|
درجه حرارت در زمان نمونه برداري
|
درجه سانتيگراد
|
رنگ
|
پلاتين – كبالت يا T.C.U
|
|
PH
|
|
|
|
كدورت
|
برحسب N.T.U
|
|
|
هدايت الكتريكي
|
ميكرومهوس ( ميكروزيمنس ) بر سانتيمتر
|
|
كل باقيمانده خشك در 180 سانتي گراد
|
ميلي گرم در ليتر
|
(T.D.S)T.R.D.1800C
|
|
كلر آزاد باقيمانده
|
ميلي گرم در ليتر
|
|
|
|
|
آزمايش آنيونها
|
برحسب
|
ميلي گرم در ليتر
|
ميلي اكيوالان در ليتر
|
روش آزمايش توصيه شده
|
|
فلوئورها
|
F-
|
|
|
|
|
كلرورها
|
CL-
|
|
|
|
|
سولفاتها
|
SO4--
|
|
|
|
|
كربناتها
|
CO2--
|
|
|
|
|
بيكربناتها
|
HCO3--
|
|
|
|
|
نيتريتها
|
NO2--
|
|
|
|
|
فسفاتها
|
PO3--
|
|
|
|
|
نيتراتها
|
NO3-
|
|
|
|
|
سيليكاتها
|
SLO3--
|
|
|
|
|
سيانورها
|
CN
|
|
|
|
|
|
جمع
|
|
|
|
|
|
|
آزمايش كاتيونها
|
برحسب
|
ميلي گرم در ليتر
|
ميلي اكيوالان در ليتر
|
روش آزمايش توصيه شده
|
|
كلسيم
|
Ca++
|
|
|
|
|
منيزيم
|
Mg++
|
|
|
|
|
سديم
|
Na+
|
|
|
|
|
پتاسيم
|
K+
|
|
|
|
|
آهن
|
Fe
|
|
|
|
|
منگنز
|
Mn
|
|
|
|
|
|
جمع
|
|
|
|
| |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
جدول شماره (11)
|
آزمايش آنيونها
|
برحسب
|
ميلي گرم در ليتر
|
ميلي اليوالان در ليتر
|
روش آزمون توصيه شده
|
|
سختي تام
|
Ca CO3
|
|
|
|
|
سختي قائم
|
Ca CO3
|
|
|
|
|
سختي موقت
|
Ca CO3
|
|
|
|
|
قليائيت
|
Ca CO3
|
|
|
|
|
|
جمع
|
|
|
|
آزمايش باكتريولوژي عمومي آب
آزمايش بيولوژيكي (اختصاصي)
|
شماره نمونه آب
|
Iron & sulfur bacteria
|
Detection of aotinomycoten
|
Detection of pathogonic bacteria
|
Detection of fungi
|
Nematological examination
|
Identification of phytoplanlton
|
Identification of rootplanlton
|
ملاحظات
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
شماره نمونه آب
|
Prsonco –Absonco
(P-A) coliform last
|
Total Coliform
M.P.N /100 ml
|
Thermotolarant coliform bacteria
M.P.N /100 ml
|
Resonal strapt 000001
M.P.N /100 ml
|
ملاحظات
|
|
|
|
|
|
|
|
جدول شماره (12) آزمايشهاي اختصاصي (1)
|
فلزات سنگين
|
برحسب
|
ميكروگرم در ليتر
|
روش آزمون
توصيه شده
|
|
كرم
|
Cr
|
|
|
|
كبالت
|
Co
|
|
|
|
سوب
|
Pb
|
|
|
|
نيكل
|
Ni
|
|
|
|
آرسنيك
|
As
|
|
|
|
جيوه
|
Hg
|
|
|
|
روي
|
Zn
|
|
|
|
آلومينيوم
|
Al
|
|
|
|
مس
|
cu
|
|
|
آزمايشهاي اختصاصي (2)
|
آزمايش
|
برحسب
|
ميلي گرم در ليتر
|
روش آزمون
|
|
دترجنت (سورفاكتانت آنيوني
|
MBAS
|
|
|
|
دترجنت (سورفاكتانت غير يوني)
|
CTAS
|
|
|
|
P.C.B.S(1)
|
|
|
|
|
B.O.D.S (2)
|
|
|
|
|
N.B.O.D (3)
|
|
|
|
|
C.O.D (5)
|
|
|
|
|
T.O.C.(6)
|
|
|
|
|
P.A.H(7)
|
|
|
|
|
(R)2 Hg (8)
|
|
|
|
|
D.O.X. OR T.O.X (9)
|
|
|
|
|
Pesticive Residue
|
|
|
|
|
Radioclive materials
|
|
|
|
|
(الف) Gross alpha activity
|
|
|
|
|
(ب) Gross beta activity
|
|
|
|
1) polychlorinated biphenyls
2) biochemical oxygen demand
3) nitrogenous oxygen demand
4) carbonaceos oxygen demand
5) chemical oxygen demand
6) total organic carbon
7) polynuclear arometic hydrocarbons
8) alkyl hercury
9)dissolved organic halogen
2- استاندارد تعداد نمونه برداري ميكربي
حداقل تعداد نمونه برداري از آب شبكه براي انجام آزمون
باكتري شاخص كليفرم و اشريشیاكلي گرماپاي
|
جمعيت
|
حداقل تعداد نمونه برداري در هر ماه
|
|
كمتر از 5000 نفر
|
1 نمونه
|
|
5000 تا 100000 نفر
|
2 نمونه به ازاي هر 5000 نفر
|
|
بيش از 100000 نفر
|
1 نمونه به ازاي هر 10000 نفر بعلاوه 1
|
3- استاندارد تعداد نمونه برداري باكتري هاي هتروتروف (HPC) :
تعداد نمونه برداري از آب شبكه براي انجام آزمون
شمارش جمعيت ميكربي HPC
|
جمعيت
|
حداقل تعداد نمونه برداري در هر ماه
|
|
كمتر از 5000 نفر
|
3 نمونه
|
|
5000 تا 100000 نفر
|
1 نمونه به ازاي هر 5000 نفر بعلاوه 5
|
|
بيش از 100000 نفر
|
1 نمونه به ازاي هر 10000 نفر بعلاوه 15
|
توضيح :
- از هر يك از مخازن ذخيره و تامين فشار ، حداقل يك نمونه در هر ماه برداشت شود.
- در شهرهاي متوسط و بزرگ (رديف دوم و سوم جدول) برنامه نمونه برداري به گونه اي تنظيم شود.
- كه در هر هفته ، حداقل يك نمونه از شبكه توزيع برداشت شود.
- حداقل 50 درصد از نمونه هاز از نقاط دور دست شبكه برداشت شود.
4- تواتر نمونه برداري شيميايي (آنيون ها و كاتيون هاي متداول در آب)
در ابتداي شرايط تواتر نمونه برداري از منابع آب به صورت فصلي مي باشد ولي همانگونه كه طي برنامه پايش كيفي منابع آب اعلام شد ، با تحليل روند تغييرات عوامل كيفي آب طي يك دوره 5 ساله تواتر نمونه برداري را مي توان تغيير داد
5- تواتر نمونه برداري فلزات سنگين :
ضروري است حداقل سالي يكبار نمونه برداري از كليه منابع آب به منظور بررسي ، شناسايي و تعيين مقدار فلزات سنگين انجام گيرد (در صورتي كه آزمايشگاه شركت فاقد تجهيزات لازم باشد ، از امكانات ساير بخش ها اعم از دولتي و خصوصي مي توان استفاده نمود). در صورتي كه برخي از فلزات سنگين در محدوده استاندارد ملــي و يا بيشتر از آن باشد ، لازم است نمونه برداري فلزات سنگين ياد شده ،همانند ساير آزمونهاي شيميايي (بند 4) با تواتر سه ماهه انجام شود.
6- ساير موارد :
ساير موارد كه در بندهاي 5 گانه فوق دكر نشده است ،همچون مواد آلي و سموم شيميايي بر حسب مورد شرايط منطقه و با نظر مدير كنترل كيفي نسبت به نمونه گيري و انجام آزمونهاي مربوطه اقدام خواهد شد.
[1] شير انشعاب شبكه خصوصي : شير برداشت از شبكه عمومي آب آشاميدني در منازل يا اماكن
[2] شير انشعاب عمومي : شير برداشت نصب شده در معابر كه برداشت عموم از آن عمدتاً با ظروف انجام ميگيرد.