ماده 1:کلیه کارگاه های موجود و کارگاه هایی که در آتیه تاسیس میشوند باید مقررات عمومی مربوط به حفاظت و بهداشت کار را که در این آیین نامه مقررمی شود طبق ماده 48 قانون کار رعایت نماید.
 

فصل اول- ساختمان
 

ماده 2: ساختمان كارگاه و كارخانه ها بايد با وضع آب و هواي محل متناسب باشد.

ماده 3: براي هر كارگر در كارگاه حداقل بايد 12 متر مكعب فضا منظور گردد و فضاي اشغال شده به وسيله ماشين آلات يا ابزار و اثاثيه مربوط به كار همچنين فضاي بالاتر از ارتفاع سه متر جزء فضاي مزبور محسوب نمي شود.

ماده 4: سقف و بدنه و كف عمارات كارگاه بايد با مصالحي ساخته و اندود شود كه از نفوذ رطوبت به داخل كارگاه جلوگيري نمايد و حتي الامكان مانع نفوذ گرما و يا سرماي خارج گردد.

ماده 5: كف عمارات كارگاه بايد هموار و بدون حفره بوده و به نحوي مناسب مفروش شود كه قابل شستشو باشد و توليد گرد و غبار نكند و موجب لغزيدن كارگران نگردد.

در مواردي كه نوع كار اقتضاي ريخته شدن آب را به كف كارگاه داشته باشد بايد كف كارگاه داراي شيب متناسب و مجراي مخصوص براي خروج آب و جلوگيري از جمع شدن آب در كف كارگاه باشد.

ماده 6: در محل هايي كه مواد شيميايي و سمي بكار مي برند بايد بدنه ديوار كارگاه تا يك متر و شصت سانتيمتر ارتفاع از كف زمين قابل شستشو باشد.

ماده 7: در صورتي كه در ساختمان كارگاه دهانه ها يا سوراخ هايي موجود باشد احتمال سقوط اشخاص برود بايد به وسيله نصب پوشش هاي فلزي محكم و نرده هايي كه حداقل ارتفاع آن 60 سانتي متر باشد موجبات جلوگيري از سقوط اشخاص و رفع خطر بعمل آيد.

ماده 8: عرض پلكان عمومي كارگاه بايد حداقل 120 سانتيمتر و پاگردهاي آن متناسب با عرض مزبور باشد. در مورد پلكان هايي كه بيش از چهار پله دارد در طرف باز پلكان بايد نرده محكم نصب شود و در مسير پلكان نبايد هيچگونه مانعي وجود داشته باشد.

ماده 9: عمارات كارگاه بايد به تناسب وسعت محل كار به اندازه كافي در و پنجره براي ورود نور و هوا داشته باشد.

ماده 10: كارگاه هايي كه وسايل كار و نوع محصول آن طوري است كه بيشتر در معرض حريق واقع مي شود حتي الامكان بايد با مصالح نسوز ساخته شوند.

ماده 11: در هر كارگاه بايستي روشنايي كافي (طبيعي يا مصنوعي) متناسب با نوع كار و محل تأمين شود. در صورتي كه براي روشنايي از نور مصنوعي قوي استفاده شود بايد براي ممانعت از ناراحتي چشم حبابهاي مخصوصي نصب گردد.

ماده 12: كليه پنجره هاي بدنه و سقف كه جهت روشنايي اطلاق ها تعبيه شده و كليه چراغها و حبابها بايد نظيف نگاه داشته شود.

ماده 13: محل كار در هر كارگاه بايد بطوري تهويه شود كه كارگران هميشه هواي سالم تنفس نمايند. در مورد محل هاي كار پوشيده مقدار حداقل هواي لازم براي هر كارگر بر حسب نوع كار در هر ساعت 30 الي 50 متر مكعب مي باشد.

ماده 14: در كارگاه هايي كه دود و يا گاز و يا گرد و غبار و يا بخارهاي مضر ايجاد مي شود بايد مواد مزبور با وسايل فني مؤثر طوري از محل توليد به خارج كارگاه هدايت شود كه مزاحمت و خطري براي كارگران ايجاد ننمايد.

ماده 15: در كارگاه هايي كه تهويه طبيعي كافي نباشد بايد از وسايل تهويه مصنوعي استفاده شود.

ماده 16: هر كارگاه بايد داراي وسائلي باشد كه در زمستان و تابستان درجه حرارت داخلي آن به وضع قابل تحملي نگاهداري شود.

ماده 17: در هر سالن كار به تناسب تعداد كارگران بايد درهاي يك طرفه اي كه به خارج باز شوند بنام درهاي نجات وجود داشته باشد و درهاي مزبور به راهروها و يا معابر خروجي ساختمان منتهي شوند.

ماده 18: درهاي خروجي نجات هيچ وقت نبايد قفل باشد و بايد به وسيله علايم و يا چراغهاي مخصوصي از داخل مشخص باشد.

ماده 19: كليه پلكان ها و پاگردها در ساختمان هاي بلندتر از دو طبقه (طبقه اول 5 متر و ساير طبقات هر كدام 4 متر محاسبه مي شود) بايد با مصالح ساختماني نسوز ساخته شوند.

ماده 20: درهايي كه به طرف پلكان باز مي شود بايد لااقل فاصله اي به اندازه عرض در تا نخستين پله براي توقف داشته باشد.

ماده 21: در كارگاه هايي كه بيشتر احتمال بروز حريق مي رود بايد وسايل مخصوص اعلام خطر (آژير) بكار رود به طوري كه در تمام محوطه كار اعلام خطر شنيده شود.

ماده 22: كارفرما موظف است مواد محترقه مورد نياز كارخانه را در تانك ها و مخازني كه مقاوم در مقابل آتش باشند نگهداري نمايد و اين مخازن وتانك ها بايد از محل كار مجزا و فاصله كافي داشته باشند.

ماده 23: در نقاطي كه مواد منفجره و يا مواد سريع الاحتراق يا سريع الاشتعال وجود دارد استعمال دخانيات و روشن كردن و حمل كبريت- فندك و امثال آنها بايد ممنوع گردد.

ماده 24: در موارد زير تعبيه و نصب برق گير الزامي است:

الف- ساختمان هايي كه در آن مواد قابل احتراق و يا انفجار توليد و يا ذخيره و انبار مي شود.

ب- تانك ها و مخازني كه بنزين و نفت و روغن و يا مواد قابل اشتعال ديگر در آنها نگهداري مي شود.

ج- كوره هاي مرتفع و دودكش هاي بلند.

ماده 25: كليه قسمت هاي انتقال دهنده نيرو (ترانسميسيون) از قبيل تسمه، فلكه، زنجير و چرخ دنده و امثال آن و همچنين قسمت هايي از ماشين ها كه امكان ايجاد سانحه براي كارگر داشته باشد بايد داراي پوشش و يا حفاظ با استقامت كافي باشد.

ماده 26: قبل از شروع به تعمير و نظافت و روغنكاري ماشين ها بايد به طور اطمينان بخشي آنها را متوقف ساخت.

تبصره: هنگام راه انداختن ماشين ها به منظور آزمايش يا پس از تعمير لازمست اين كار با ابزار مطمئن به وسيله متخصصين فني تحت نظر مدير فني و يا نماينده فني ذي صلاحيت او انجام گيرد.

ماده 28: وسايل و ادوات الكتريكي بايد داراي حفاظ بوده و طوري ساخته و نصب و بكار برده شود كه خطر برق زدگي و آتش سوزي وجود نداشته باشد.

ماده29: نصب و امتحان و يا تنظيم وسايل و ادوات الكتريكي بايد فقط توسط اشخاصي كه صلاحيت فني آنها محرز باشد انجام گيرد و متخصصين قبل از شروع بكار آنرا مورد آزمايش قرار دهد.

ماده 30: براي جلوگيري از ازدياد سيم هاي متحرك و آزاد لازمست به مقدار كافي پريز در محل هاي مناسب نصب گردد تا به سهولت بتوان از آنها استفاده نمود.

ماده 31:  پوشش ها و زره كابل هاي برق و لوله ها و بست ها و متعلقات و همچنين حفاظ ها و ساير قسمت هاي فلزي وسايل برق كه مستقيما" تحت فشار برق نيستند براي جلوگيري از بروز خطرات احتمالي بايد اتصال زمين مؤثري داشته باشند.

ماده 32: سيم هاي اتصال زمين بايد داراي ضخامت كافي و در نتيجه مقاومت كم باشند تا بتوانند با حداكثر جريان احتمالي كه در اثر از بين رفتن و يا خراب شدن عايق بوجود آيد استقامت داشته باشند. ضمنا" بايد در مدار جريان وسايل پيش بيني شود كه در صورت پيدا شدن نقصي كه موجب اتصال جريان برق به زمين گردد تمام مدار يا قسمت معيوب آنرا قطع كند.

ماده 33: در نقاطي كه احتمال صدمه به سيم هاي اتصال زمين مي رود بايستي به وسيله مكانيكي آنها را محافظت نمود.

ماده 34: در مورد دستگاه هاي الكتريكي متحرك كه داراي قسمت هاي فلزي بدون عايق باشند اعم از اينكه با جريان متناوب كار كنند يا دائم بايد احتياطات زير بعمل آيد:

الف- بدنه هاي فلزي بدون عايق وسايل مزبور بايستي بطور اطمينان بخشي اتصال زمين داشته باشند مگر اينكه جريان دائم با فشار كمتر از 250ولت باشد.

ب- بكار بردن دستگاه هاي الكتريكي متحرك با ولتاژ بيش از 250 ولت ممنوع است.

ج- در مواردي كه بكار بردن سيم اتصال زمين مؤثر مقدور نباشد بايد جرياني با ولتاژ كمتر بكار برده شود.

د- در محيط هاي آماده به اشتغال و همچنين در مجاورت مواد قابل اشتعال بايد فقط از وسايل مخصوص الكتريكي متحركي استفاده شود كه از لحاظ عدم ايجاد اشتغال اطمينان بخش باشد.

ماده 35: در مدت تعمير شبكه برق بايد آنرا به وسيله كليد از منبع جريان قطع و به زمين متصل نمود و در صورت لزوم بين سيم هاي شبكه نيز اتصال مستقيم برقرار كرد.

ماده 36: در محيطي كه خطوط تحت فشار برق وجود دارد تعمير يا نصب ماشين آلات و دستگاه ها يا سيم كشي يا هر عمل ديگر كه ممكن است ايجاد برق زدگي نمايد اكيدا" ممنوع و فقط پس از قطع جريان برق انجام آن مجاز خواهد بود.

ماده 37: سيم ها و كابل هاي برق بايد داراي روپوش عايق مناسب با فشار الكتريسيته و ساير شرايط موجود (رطوبت و گرما- ضربه و ساييدگي و غيره) بوده و روي اصول فني نصب و حتي الامكان در لوله و يا كانال قرار گرفته باشند.

ماده 38: سيم هاي پل گردان- جرثقيل و ساير سيم هايي را كه نمي توان عايق نمود بايد طوري در حفاظ قرار داد كه از اتصال احتمالي جلوگيري شود.

ماده 39: در كارگاه هايي كه مواد منفجره و يا گازهاي قابل احتراق و مواد قابل اشتعال توليد مي شود بايستي اتصال هاي برقي به نحوي باشند كه ايجاد جرقه نمايند و از موتورهايي كه طبق اصول فني براي اين قبيل كارها ساخته شده استفاده شود.

ماده 40: كليه ماشين آلات و دستگاه هايي كه احتمال توليد الكتريسيته ساكن دارد بايد اتصال زمين مؤثر داشته باشند تا از تراكم بارهاي الكتريسيته ساكن روي آنها جلوگيري شود.

ماده 41: در محيطي كه مواد قابل اشتعال و يا قابل انفجار (گازها- گرد و غبار و بخارات قابل انفجار و مايعات قابل اشتعال و غيره) وجود دارد علاوه بر اتصال زمين بايد به وسايل مطمئن ديگري نيز از تراكم بارهاي الكتريسيته ساكن جلوگيري نمود.

ماده 42: در كليه كارگاه ها كارفرما مكلف است آب آشاميدني گوارا و سالم به مقدار كافي در مخازن سربسته و محفوظ كه طبق اصول بهداشت ساخته و نگاهداري شود در دسترس كارگران بگذارد.

ماده 43: به كارگراني كه در گرماي زياد براي مدت مديدي كار مي كنند بايد قرص هاي نمك طعام داده شود.

ماده 44: استفاده از ليوان عمومي براي آشاميدن آب ممنوع است.

ماده 45: محل هاي كار و سالن هاي كار- راهروها- انبارها و ساير قسمت هاي ديگر كارگاه بايد طبق اصول بهداشت نگاهداري شود.

ماده 46: ديوارها- سقف- پنجره ها و درها و شيشه ها بايد پاكيزه بوده و بي عيب نگاهداشته شوند كف سالن ها بايد پاكيزه بوده و در حدود امكان تر و لغزنده نباشد.

ماده 47: جارو و نظافت كردن تا جايي كه امكان دارد بايد در فواصل نوبت هاي كار انجام شده و به ترتيبي صورت گيرد كه از انتشار گرد و غبار جلوگيري شود.

ماده 48: انداختن آب دهان و بيني روي زمين و ديوار و راه پله ممنوع است و در هر محل كار بايد به تعداد كافي ظروف مخصوصي براي ريختن زباله و ظروف ديگري براي انداختن اخلاط موجود باشد. اين ظروف بايد قابل پاك كردن بوده و در شرايط مناسب بهداشتي نگهداري و گندزدايي شوند.

ماده 49: فاضلاب و ساير فضولات كارخانجات بايد به وسيله مجاري فاضلاب به چا هها و يا حوضچه هاي تصفيه ريخته شود و اين مجاري بايد با مصالح غير قابل نفوذ ساخته شده و قطر داخلي و شيب آنها طوري باشد كه به سهولت فاضلاب را به چاه ها و يا حوضچه هاي تصفيه هدايت نمود. در محل هايي كه شيب كافي وجود ندارد به وسايل مكانيكي بايستي اين منظور تأمين گردد.

ماده 50: در كارگاه هايي كه فضولات حاصله ممكن است موجب مسمويت يا بيماري گردد بايد فضولات مزبور با عمليات فيزيكي يا شيميايي در حوضچه هاي مخصوص تصفيه گردد در هر حال در دفع فضولات بايد از نظر حفظ سلامت و بهداشت و جلوگيري از خطرات ممكنه دقت و پيش بيني هاي لازمه بعمل آيد.

ماده 51: مواد اوليه و محصول كارگاه بايد طوري در داخل انبارها و يا كارگاه گذارده شود كه عبور و مرور كارگران و در صورت اقتضا وسايل نقليه به راحتي ممكن باشد و ضمنا" مواد مزبور بايد طوري چيده شود كه خطر سقوط و بروز سوانح وجود نداشته باشد.

ماده 52: هر كارگاه بايد داراي تعداد كافي مستراح مردانه و زنانه بطور مجزا باشد ساختمان مستراح بايد طوري باشد كه بوي عفونت آن به وسيله هواكش به خارج منتقل گردد و آبي كه در آن استعمال مي شود از شير برداشته شود. براي هر 25 كارگر حداقل بايد يك مستراح وجود داشته باشد و در هر مستراح يك آفتابه گذاشته شود شستشو و گندزدايي مرتب شود.

ماده 56: در هر كارگاه بايد اطاقي با وسعت كافي و قفسه هاي انفرادي براي تعويض و گذاردن لباس شخصي كارگران اختصاص يابد. اطلاق مزبور و قفسه هاي آن بايد مرتبا" تهويه و گندزدايي و پاكيزه شود.

ماده 57: هر كارگاه كه كارگران آن در همانجا غذا مصرف مي نمايد بايد داراي محل مخصوصي با وسعت كافي و تعداد لازم ميز و نيمكت براي عده اي كه در يك موقع غذا مي خورند باشد. محل غذا خوري بايد داراي روشنايي كافي بوده و پيوسته طبق اصول بهداشتي پاكيزه نگهداري شود.

ماده 58: ظروف غذا خوري بايد هميشه پاك و عاري از هر گونه آلودگي باشد.

ماده 59: كاركنان محل غذا خوري بايد داراي روپوش تميز بوده و نسبت به نظافت شخصي خود مراقبت كامل بنمايند و ماهي يك مرتبه معاينه پزشكي بشوند.

ماده 60: كارگران قبل از ورود به محل غذاخوري بايد دست و روي خود را با صابون بشويند و در صورتي كه با مواد سمي يا عفوني و يا كثيف سروكار دارند لباس كار خود را تعويض نمايند.

ماده 61: كارفرما موظف است در هر سال دو دست لباس كار مجانا در اختيار هر كارگر بگذارد. لباس كار بايد مناسب با نوع كار باشد و طوري تهيه شود كه كارگر بتواند به راحتي وظائف خود را انجام دهد و موجب بروز سوانح نگردد.

تبصره: به كارگران زن علاوه بر لباس كار بايد سربند نيز داده شود.

ماده 62: به كارگراني كه با مواد شيميايي كار مي كنند بايد علاوه بر لباس كار- بر حسب نوع كار وسايل استحفاظي لازم از قبيل پيش بند و كفش و دستكش مخصوص و عينك و غيره كه آنان را از آسيب مواد مزبور مصون دارد، داده شود.

ماده 63: به كارگراني كه در مجاورت كوره ها ذوب فلز و آهنگري كار مي كنند بايد لباس يا پيش بند نسوز و نقاب يا عينك و به كارگراني كه مستيقما" با مواد گداخته كار مي كنند علاوه بر وسايل فوق دستكش و كفش نسوز داده شود.

ماده 64: براي سيم كشي و هر نوع كار ديگر در ارتفاعات مانند ديوارها و پايه هاي بلند و بطور كلي هر محلي كه امكان تعبيه وسايل حفاظتي براي جلوگيري از سقوط كارگر مقدور نباشد بايد به كارگران كمربند اطمينان داده شود.

ماده 65: لباس كارگراني كه با مواد سمي كار مي كنند بايد در محل مخصوصي جدا از محل لباس كن عمومي نگاهداري و به ترتيبي شستشو شود كه كارگران را از آسيب نفوذ سم مصون بدارد.

ماده 66: براي كارگراني كه موقع كار در معرض سقوط اجسام قرار دارند بايد كفش حفاظتي و كلاه مخصوص حفاظتي از فلز و يا ماده سخت ديگري كه قابل اطمينان باشد تهيه شود.

ماده 67: كارفرما مكلف است مراقبت نمايد كارگراني كه در نزديكي قسمت هاي گردنده ماشين آلات مشغول كار مي باشند. موهاي خود را كوتاه نموده و يا به وسيله سربند نگهداري نمايد.

ماده 68: در مواردي كه نوع كار طوري است كه خطراتي براي چشم كارگران وجود دارد از قبيل سمباده و جوشكاري و ماشن آلات تراش و نظائر آن كارفرما مكلف است عينك هاي مخصوص مناسب با كار در دسترس كارگران بگذارد.

ماده 69: كارفرما مكلف است به كارگراني كه روي شبكه تحت فشار برق كار مي كنند و در معرض خطر برق زدگي هستند علاوه بر ابزار مخصوص دستكش و كفش و كلاه مخصوص عايق الكتريسيته بدهد.

ماده 70: در مواردي كه جلوگيري از انتشار گرد و غبار و مواد شيميايي و يا تهويه محيط آلوده به مواد مزبور از لحاظ فني ممكن نباشد كارفرما موظف است ماسك و يا وسايل استحفاظي متناسب ديگري تهيه و در اختيار كارگر مربوطه قرار دهد.

ماده 71: در محيط هاي مرطوب و در مورد كارهايي كه در آب انجام مي شود كارفرما بايد به تناسب نوع كار كفش يا چكمه هاي لاستيكي و در صورت لزوم دستكش هاي غير قابل نفوذ تهيه و در دسترس كارگران بگذارد.

ماده 72: به كارگراني كه با اشياء و مواد برنده (از قبيل اوراق فلزي و جام هاي شيشه و خورده شيشه و غيره) كار مي كنند بايد دستكش هاي متناسب با نوع كار داده شود.

ماده 73: كارفرما مكلف است به وسيله مسئولين فني خود كليه وسايل استحفاظي را مرتبا" بازرسي و در صورت لزوم تعمير و يا تعويض نمايد تا پيوسته وسايل مزبور براي تأمين حفاظت كارگران آماده باشد.

ماده 74: كارفرما مكلف است مراقبت نمايد كه كارگران مرتبا" از وسايل استحفاظي كه به وسيله او تهيه و در اختيار آنان گذاشته شده استفاده نمايد. عدم استفاده از وسايل مزبور قصور در انجام وظيفه محسوب مي شود.

ماده 75: كارفرما مكلف است در صورت امكان مركزي براي استفاده فوري بيماران يا اشخاص آسيب ديده تحت نظر يك يا چند پزشك يا پزشكيار تأسيس نمايد و در صورت عدم امكان بايد يك يا چند قفسه محتوي داروها و لوازم كمك هاي اوليه متناسب با تعداد كارگران و نوع خطرات كارگاه در نقاطي كه دسترسي فوري به آنها براي كارگران ميسر باشد ايجاد نمايد. مراكز كمك هاي اوليه و محل نصب قفسه ها بايد به وسيله علايم مخصوص بصورتي مشخص باشد كه كليه كارگران از محل آن مطلع باشند. كارفرماياني كه كارگران آنان مشمول مقررات بيمه هاي اجتماعي مي باشند مي توانند در صورت وقوع حادثه ناشي از كار يا بيماري حرفه اي هزينه انجام كمك هاي اوليه را طبق ماده 85 لايحه قانوني بيمه هاي اجتماعي كارگران از سازمان بيمه هاي اجتماعي كارگران دريافت نمايند.

ماده 77: كارفرما مكلف است به محض اطلاع از ابتلا يكي از كارگران به امراض واگير مراتب را به اولين پست وزارت بهداري و همچنين به سازمان بيمه هاي اجتماعي كارگران اطلاع دهد.

ماده 78: كارفرما مكلف است دستورات بهداشتي مربوط به كارگاه خود و همچنين دستورات بهداشتي مربوط به امراض واگير و امراضي كه به صورت همه گيري در آمده است براي اطلاع كارگران در محل هاي مناسب نصب نمايد.

ماده 79: كارفرما موظف است آمار بيماران و حادثه ديدگان خود را در آخر هر ماه به ادارات كار محل ارسال دارد.