فصل اول- كارگاه هاي صنعتي ساختمان و محل كار
 

ماده 1: كليه ساختمان هاي دائمي و موقتي و مؤسساتي كه مشمول مقررات قانون كار مي باشند بايد از نقطه نظر ساختماني واجد استحكام كامل بوده و در محاسبه پايه و سقف و كفها رعايت نكات زير بشود.

الف- تحمل فشار ناشي از حداكثر بارها و اشياء ثابت و متحرك.

ب- تحمل فشار ناشي از ريزش برف- باران- يخبندان- باد و طوفان.

ج- تحمل فشار ناشي از بارهاي معلق.

ماده 2: اطاق ها و محل كار دائم بايد لااقل 3 متر از كف تا سقف ارتفاع داشته و فضاي آن بايد براي حداكثر اشخاصي كه در آن محل كار مي كنند براي هر نفر 12 متر مكعب كمتر نباشد.

تبصره1- در محاسبه متر مكعب فضا حجم اشغال شده بابت اثاثيه و ماشين آلات و مواد و لوازم چيزي كسر نمي گردد.

تبصره 2- در ساختمان هايي كه ارتفاع هر طبقه از فضاي كار از 4 متر متجاوز باشد براي محاسبه حجم لازم فقط تا ارتفاع 4 متر منظور و محاسبه مي گردد.

ماده 3: در فضاي كارگاه نصب ماشين آلات و يا قرار دادن اشياء و محصولات نبايد مزاحمتي براي عبور و مرور و يا كار كارگران ايجاد نمايد.

ماده 4: در اطراف هر يك از دستگاه هاي ماشين يا واحدهاي كار بايد فضاي كافي منظور داشت تا كارگران بتوانند به راحتي براي انجام كارهاي عادي رفت و آمد نموده و در صورت لزوم اصلاحات و تعميرات و نقل و انتقال مواد مصرفي يا توليدي را انجام دهند.

ماده 5: كف اطاق ها و قسمت هايي كه محل عبور كارگران بوده و يا براي حمل و نقل مواد تخصيص داده شده بايستي صاف و هموار بوده و عاري از حفره و سوراخ- تراشه هاي چوب- برآمدگي ناشي از پوشش بي تناسب مجاري- ميخ و پيچ و مهره و لوله، دريچه يا برآمدگي و برجستگي و هرگونه موانعي باشد كه ممكن است موجب گير كردن و يا لغزيدن اشخاص گردد.

ماده 6: كف اطاق ها و راهروها و پياده روها نبايد در شرايط عادي هيچگونه لغزندگي داشته و يا از مصالحي ساخته و يا از موادي اندود شده باشد كه در نتيجه رفت و آمد ايجاد ناراحتي و گرد خاك و ساييدگي و در نتيجه لغزيدگي ايجاد شود.

ماده 7: در محل كار و مكانهايي كه دستگاه هاي متعددي قرار دارد بايستي به وسيله خط كشي با رنگ مشخص در دو طرف راه اصلي و راه هاي فرعي را مشخص نموده و حتي محل قرار دادن مواد خام و مواد توليدي به وسيله اين خطوط معين گردد تا محل هاي رفت و آمد، حمل و نقل مواد همچنين جهت حركت اصلي با علامت گذاري روي زمين معلوم و روشن باشد.

ماده 8: كف كارگاه بايستي قابل شستشو بوده و در مواردي كه نوع كار موجب ريخته شدن آب در كف گردد بايستي شيب كافي داشته باشد كه آبها را به سمت مجاري فاضلاب هدايت نمايد.

ماده 9: در هر طبقه از ساختمان پرتگاههاي راه پله ها در هر طرفي كه غير مسدود باشد به استثناي قسمت ورود به پلكان بايد به وسيله نرده هاي دائمي كاملا" محفوظ گردد. مدخل پلكانهايي كه كمتر مورد نظر رفت و آمد هستند بايد به وسيله نرده هاي متحرك مسدود شوند.

ماده 10: دريچه ها و مدخلهايي كه در كف كارگاه باز مي شوند بايد به وسايل زير محفوظ شوند.

الف- نرده هاي متحرك كه فقط دو طرف آن آستانه داشته باشد.

ب- نرده هاي دائمي كه تمام اطراف باز آن داراي آستانه باشد.

پ- دريچه هاي لولا دار به همان كيفيت كه در مورد مدخل پلكان هاي فرعي در ماده 12 ذكر شد.

ماده 11: مدخلهاي فردي (مانند حوضچه ها و آدم روها) بايستي به وسيله دريچه هاي بدون لولا كه استحكام كافي دارند پوشش شده دستگيره آنها بدون برآمدگي باشد.

ماده 12: در مواقعي كه پوشش هاي مندرج در ماده 13 بر حسب براي مدت كوتاهي در جاي خود قرار نگرفته باشد بايستي كليه اين مدخلها به وسيله اشخاص تحت مراقبت قرار گرفته و يا اينكه به وسيله نرده هاي قابل حمل يا دستي- و در شب به وسيله نصب چراغ خطر كه موقتا" در اطراف حوضچه قرار خواهند گرفت محفوظ شوند.

ماده 13: حفره هايي كه در كف قرار دارند و بواسطه وجود ماشين آلات ثابت يا تجهيزات يا ديوار احتمال قدم گذراندن اتفاقي و ناگهاني اشخاص با آنها نمي رود بايستي به وسيله پوشش هايي كه فقط اطراف آنها از 5/2 سانتيمتر بيشتر درز نداشته باشد حفاظت شود.

ماده 14: كليه دهانه هاي قائم به بلندي كمتر از يك متر از سطح محل كار كه ارتفاع آنها حداقل 75 سانتيمتر و عرضشان 45 سانتيمتر بوده و پرتگاه آنها بيش از 2 متر عمق داشته باشد بايستي بطور مطمئن به وسيله نرده هاي ثابت يا متحرك يا دريچه مسدود و محافظت شوند.

ماده 15: اقسام مختلف دهانه هاي قائم به هر عرض كه باشد و دو متر يا بيشتر از طرف خارج پرتگاه داشته باشد بايد به وسيله نرده هاي آستانه دار يا شبكه فلزي كه چشمه هاي آن از 5/2 سانتيمتر بيشتر نبوده و تا 50 كيلوگرم فشار افقي را تحمل نمايد محفوظ شوند.

ماده 16: كليه نرده ها بايستي از چوب، لوله آهن هاي پروفيل يا مصالح ديگري كه استحكام كافي داشته باشد ساخته شود.

ماده 17: ارتفاع نرده ها بايد لااقل 90 سانتي متر از كف باشد.

ماده 18: نرده ها بايد در فواصل حداكثر 2 متر داراي پايه و كلافهاي عمودي و افقي بوده و پس از تكميل ميله فوقاني آن تحمل لااقل 100 كيلوگرم فشار را در هر جهت داشته باشد.

ماده 19: براي اينكه نرده هاي مورد بحث از نقطه نظر ساختماني واجد شرايط مذكور در ماده فوق باشند بايد با خصوصيات ذيل مطابقت كنند.

الف- نرده هاي چوبي- لبه هاي فوقاني و پايه ها به ضخامت حداقل 5*7 سانتيمتر و كلافهاي فاصل وسطي به ابعاد 5*5 سانتيمتر يا 10*5/2 سانتيمتر كليه قطعات متشكله نرده بايد عموما" صاف و هموار و عاري از گره هاي بزرگ و تراشه و شكستگي و ترك يا ميخ و امثال آن باشد.

ب- نرده هاي لوله اي- لبه هاي فوقاني و پايه ها از لوله فلزي شماره 4 و لوله هاي فاصل يا وسطي حداقل شماره 5/2 باشند.

ج- نرده هاي پروفيله- قسمت هاي نبشي لااقل به اندازه 40*40 ميليمتر و كلاف هاي فاصل از نبشي 3*30*30 ميليمتر باشند.

ماده 20: نرده ها بايد عموما" از مصالح سالم و بدون عيب شناخته شده و قسمت هاي تيز و برنده در آنها وجود نداشته باشد.

ماده 21: آستانه كليه نرده هاي پلكان ها بايد لااقل 5/1 سانتيمتر ارتفاع و 5/2 سانتيمتر ضخامت داشته و از آهن- فولاد- يا مصالح ساختماني با دوام ديگر ساخته شوند.

ماده 22: آستانه را بايد بطور مستحكم در جاي خود به فاصله اي در حدود 5 ميليمتر از كف استوار ساخت.

بخش 1- پلكان ها

ماده 23: كليه پلكان ها- سكوها- (پلانفورم) و پاگردها بايد استحكام كافي داشته و تحمل فشار و سنگيني بارها عادي را داشته باشد (خلاصه محاسبات فني بايد ضميمه نقشه جات تسليمي باشد).

ماده 24: پلكان ها و سكوهايي كه از مصالح مشبك ساخته شده اند ابعاد چشمه هاي آن نبايد از 25 ميليمتر تجاوز نمايد تا اشياء متفرقه امكان سقوط از آنرا نداشته باشد.

ماده 25: عرض پلكان ها به استثناي پلكان هاي سرويس و يا امدادي نبايد در هيچ مورد از 90 سانتي متر كمتر باشد.

ماده 26: اختلاف سطح بين دو پاگرد نبايد هيچگاه از 70/3 متر تجاوز كند.

ماده 27: پاگردهايي كه در فواصل پلكان ها قرار دارند بايد وسعتي در حدود 10/1 متر در جهت پلكان يا بيشتر به تناسب عرض پلكان داشته باشند.

ماده 28: در تمام طول پلكان ها يك فاصله عمودي آزاد در حدود قد انسان بايد منظور شود اين فاصله آزاد نبايد كمتر از 20/2 متر از سطح هر پله به موازات ديوار پله باشد.

ماده 29: غير از پلكانهاي سرويس و يا امدادي عرض هر پله بدون محاسبه حاشيه يا برآمدگي آن نبايد از 33 سانتيمتر كمتر باشد و ارتفاع پله بين 14 تا 20 سانتيمتر خواهد بود.

ماده 30: پله هاي يك پلكان بايد داراي عرض مساوي و ارتفاع مساوي باشند.

ماده 31: كليه پلكان ها بايستي از طرف پرتگاه به وسيله نرده هاي مخصوص پلكان حفاظت شوند.

ماده 32: پلكان هاي محصور با عرض كمتر از 10/1 متر بايد به وسيله يك نرده دستي كه پايه هاي آن در ديوار كار گذاشته شده باشد در سمت راست از پايين به بالا مجهز شوند.

ماده 33: پلكان هاي با عرض بيش از 10/1 متر بايد در سمت پرتگاه با يك نرده و در سمت بسته هم به وسيله نرده دستي طبق ماده 35 مجهز گردند.

ماده 34: پلكان هايي كه بيش از 25/2 متر عرض دارند بايستي علاوه بر نرده هاي كناري با يك نرده دستي ميانه نيز مجهز باشند.

ماده 35: كليه نرده هاي پلكان ها بايستي از مصالح ساختماني محكم و بادوامي مانند چوب، لوله يا مصالح بنايي ساخته شوند.

ماده 36: ارتفاع نرده هاي پلكان از لبه هر پله نبايستي از 75 سانتيمتر كمتر باشد و در صورتي كه از اين نرده ها به عنوان نرده هاي دستي استفاده شود بلندي آن نبايد از 85 سانتيمتر تجاوز كند.

ماده 37: نرده هاي دستي كه پايه هاي آن به ديوار نصب مي شود بايد طوري ساخته شود كه دست آزادانه بدون برخورد با موانعي اعم از روكار يا كنار نرده حركت كند حداكثر فاصله پايه ها از يكديگر 2 متر و بين نرده دستي و ديوار بايد لااقل 4 سانتيمتر باز باشد.

ماده 38: حداقل عرض پلكان سرويس و يا امدادي مانند پلكان هاي اطاق ماشين خانه يا ديگ بخار يا پلكان هايي كه به سكوهاي سرويس اطراف ماشين آلات منتهي مي شوند 55 سانتيمتر خواهد بود.

ماده 39: شيب پلكان هاي سرويس نبايد بيش از 60 درجه باشد و عرض هر پله نبايد كمتر از 15 سانتيمتر باشد.

ماده 40: پلكان هاي سرويس نبايد به شكل مارپيچ يا پيچ و خم دار ساخته شوند.

ماده 41: مدخل پنجره هايي كه در پاگردهاي پلكان باز مي شود در صورتي كه پهناي آنها بيش از 30 سانتيمتر و فاصله با سطح پاگرد كمتر از 90 سانتيمتر باشد بايستي به وسيله نرده حفاظت شوند.

ماده 42: حداكثر شيب مجاز براي (راهروهاي شيب دار) رامپ مورد استفاده افراد 10 درجه است. اين رامپ ها بايد با كليه شرائطي كه در مورد پلكان ها منظور مي شود از حيث ساختمان و عرض و نرده و غيره مطابقت داشته باشد.

بخش 2- نردبان هاي ثابت- راهروهاي هوايي- سكوها

ماده 43: كليه اجزاء و قسمت هاي فلزي نردبان ها بايد از فولاد، آهن و چدن، آهن ورق يا مواد متشابه ساخته شود.

ماده 44: نردبان هاي ثابت بايد به قسمتي نصب شود كه:

الف- فاصله ازسمت جلو نردبان به نزديكترين جسم ثابت نبايد از 75 سانتيمتر كمتر باشد.

ب- فاصله از سمت عقب نردبان به نزديكترين جسم ثابت اقلا" 20 سانتيمتر باشد.

ج- از طرفين نردبان فضاي آزاد لااقل 40 سانتيمتر از محور نردبان در هر دو طرف وجود داشته باشد.

ماده 48: در صورتي كه از نردبان هاي ثابت براي صعود به ارتفاع بيش از 9 متر استفاده شود نكات زير بايد رعايت گردد.

الف- ايجاد پاگردهايي حداكثر در فاصله هر 9 متر يا كمتر از آن.

ب- هر قطعه از نردبان حد فاصل بين دو پاگرد بايد به نحوي قرار گيرد كه در امتداد قطعه قبلي نباشد.

ماده 45: كليه راهروها- معابر و سكوهاي كار يا سطح اطاق ها و طبقاتي كه اطرافشان باز است (و بيش از 2 متر بالاي سطح اطلاق يا زمين) قرار گرفته اند بايستي در سمت پرتگاه به وسيله نرده هاي استاندارد طبق مقررات مواد 9 الي 25 اين آيين نامه محافظت و محصور شوند.

تبصره1- سكوهايي كه براي بارگيري يا تخليه بار اختصاص داده شده يا سكوهاي كوچك كه به موتورهاو تجهيزات متشابه اختصاص داشته و در آنها فضايي براي ايستادن اشخاص پيش بيني نشده باشد از مقررات اين ماده مستثني است.

تبصره2- در مورد راهروهايي كه براي پر كردن مخازن و روغن كار اختصاص دارد نرده يك طرف را ممكن است در صورت لزوم حذف كرد مشروط به اينكه عرض راهروها كمتر از 55 سانتيمتر نباشد.

ماده 46: كليه معابر و راهروها و سكوهايي كه روي ماشين آلات و نوارهاي متحرك قرار دارند بايد از دو طرف به وسيله نرده هاي استاندارد محافظت شوند.

بخش 3: آسانسورهاي داخلي و خارجي

ماده 47: آسانسور ها بايد منطبق با اصول زير باشد:

الف- محاسبه فني و مكانيكي صحيح و استفاده از مصالح مرغوب در ساختمان آن.

ب- فرسوده نبودن هيچ يك از قسمت ها.

کلیات:

ماده 48: در نقاطي كه اشخاص بكار اشتغال دارند يا از آنها عبور مي نمايد بايد در ساعات كار روشنايي كافي طبيعي يا مصنوعي تأمين شده باشد اين روشنايي بايد در هر حال متناسب با نوع كار بوده و حتي المكان از روشنايي و نور طبيعي استفاده گردد.

بخش 1- نور طبيعي

ماده 49: پنجره هاي سقفي و پنجره هاي معمولي بايد به قسمي و به فواصلي نصب شود كه نور بطور يكنواخت به محل كار بتابد.

ماده 50: در موارد ضروري براي جلوگيري از شدت تابش نور و پنجره هاي سقفي و پنجره هاي معمولي را بايد با وسايل مناسبي مانند كركره و پرده متحرك و نظائر آن مجهز نمود.

ماده 51: پنجره هاي سقفي و معمولي بايد مرتبا" تميز گردند.

ماده 52: در محل هايي كه نور طبيعي وجود ندارد و يا در نقاطي كه نور طبيعي به قدر كافي ايجاد روشنايي نمي كند بايد از نور مصنوعي استفاده شود.

ماده 53: روشنايي بايد بطور كلي يكنواخت بوده و از جهات مختلف بتابد تا از ايجاد سايه هايي تند جلوگيري شده و ضمنا" باعث خيره شدن چشم نگردد.

ماده 54: در محل هايي كه بطور موضعي احتياج به نور شديدي باشد علاوه بر نور كلي كارگاه نور اضافي در محل مورد نياز طبق مفاد اين آيين نامه تأمين شود.

ماده 55: براي جلوگيري از خيره كردن چشم نور اضافي مذكور در ماده قبل بايد به نحوي پوشيده شود كه فقط محل مورد نظر را روشن نمايد.

ماده 57: حداقل شدت نور در معابر خارجي اطراف كارگاه و همچنين در داخل محوطه 20 لوكس است (لوكس واحد شدت نور و مساويست با شدت روشنايي يك شمع در فاصله يك متر).

ماده 58: در موارد زير حداقل شدت نور بايستي 50 لوكس باشد.

الف- در محل هايي كه تشخيص جزييات در آن ضرورت ندارد از قبيل جابجا كردن ذغال سنگ و سنگ آهك و اشياء مشابه آن.

ب- راهروها- پلكان- انبارهاي كالا- انبارهاي مخصوص اشياء زمخت و حجيم.

ماده 59: در موارد زير حداقل شدت نور بايستي 100 لوكس باشد.

الف- هنگامي كه تشخيص جزييات تا حدي ضروري باشد مانند محل توليد محصولات نيمه تمام آهني و فولادي- آسيا كردن غلات- آماده ساختن الياف پنبه و ساير عمليات مقدماتي امور صنعتي.

ب- در اطاق هاي ماشين و ديگ بخار- داخل اطاقك آسانسور براي حمل افراد و بار در قسمت هاي بسته بندي- در انبارهاي اشياء كم حجم و ظريف، در سالن هاي توالت و شستشو، در ختكن ها و غيره.

ماده 60: در مواردي كه تشخيص جزييات بطور متوسط ضرورت داشته باشد مانند سوار كردن اجزاي معمولي ماشين و كارهاي مربوط به بازرسي و معاينه فرآورده هاي عمليات مربوط به فرآورده هاي نساجي و چرمي با الوان روشن- تهيه كنسرو و بسته بندي گوشت- تراش چوب و الوار و امثال آن بايستي حداقل 200 لوكس باشد.

ماده 61: چنانچه تشخيص دقيق جزييات ضرورت داشته باشد مانند كارهاي ماشيني بازرسي و معاينه معمولي پرداخت كردن چرم، بافندگي پنبه و پارچه هاي روشن پشمي امور اداري (در پشت ميز) خواندن و نوشتن متناوب بايگاني و ارسال مراسلات و غيره حداقل شدت نور بايد 300 لوكس باشد.

ماده 62: در صورتي كه تشخيص بسيار دقيق جزييات الزام آور باشد از قبيل سوار كردن و اتصال اجزاي ظريف ماشين، امور دقيق ماشيني، بازرسي كابل ها، تراش و صيقل شيشه و بلور، كارهاي چوبي ظريف، بافندگي پارچه هاي تيره رنگ پشمي امور محاسباتي، دفتر داري و تحريرات تند نويسي، ماشين نويسي و نقشه كشي و ساير امور ممتد اداري بايستي حداقل شدت نور 500 لوكس باشد.

ماده 63: در مواردي كه تشخيص جزييات بطور دقيق از آنچه در فوق گذشت ضرورت داشته باشد مانند سوار كردن و بازرسي دقيق ادوات و اسباب هاي بسيار ظريف جواهر سازي، ساعت سازي، درجه بندي محصولات توتون، مقابله كردن اوراق چاپي در چاپخانه، چرخ كردن پارچه هاي تيره رنگ و نظائر آن حداقل شدت نور بايستي 1000 لوكس باشد.

تبصره- حداقل شدت هاي نوري كه در موارد فوق تعيين شده در مواقعي است كه چراغها و دستگاه هاي نور دهنده تحت شرايط عادي كار كند (نه در مواقعي كه دستگاه هاي مزبور تازه نصب شده است از اين رو لازمست كه شدت نور در آغاز كار در صورت مساعد بودن شرايط 25 درصد و شرايط نامناسب (مواردي كه نوع كار چراغها راكثيف مي كند). 50 درصد بيشتر در نظر گرفته شود.

ماده 64: در كليه كارگاه ها بايد پيوسته شرايط مساعدي از نظر تهويه (طبيعي يا مصنوعي) فراهم باشد هواي كافي و سالم با درجه حرارت و رطوبت مناسب براي افراد موجود بوده و نيز از تغييرات ناگهاني درجه حرارت جلوگيري شود.

ماده 65: هر نوع گرد و غبار، دود و گاز و بخارهاي حاصله در كارگاه ها بايد از همان وهله توليد تا جايي كه امكان دارد به وسايل طبيعي والا به وسايل مصنوعي از محيط كار دور ساخت تا از آلودگي هواي كارگاه جلوگيري شود.

ماده 66: دستگاه هاي مولد حرارت كه در محل هاي كار قرار مي گيرد بايد داراي هواكش مناسب باشد به نحوي كه گازهاي حاصله از احتراق با هواي داخل كارگاه مخلوط نگردد. استفاده از اجاقها و بخاريهاي بدون دودكش و امثال آن بكلي ممنوع است.

ماده 67: در سالن ها و اطاق هاي كارگاه بايد هميشه حرارت و رطوبتي متناسب با نوع كار وجود داشته باشد و اين حرارت بايد قابل افزايش و كاهش باشد تا بتوان درجه رطوبت و حرارت را به تناسب كار و حرارت و يا رطوبت خارج تغيير داد.

ماده 68: در نقاطي كه اختلاف درجه حرارت فصلي زياد است بايد سقف  بدنه هاي محل كار و در صورت اقتضا درها و پنجره ها به وسايل مقتضي مانند عايق بندي حرارتي سقف ها، ديوارها و در صورت امكان كف ها و درها و پنجره هاي محل كار در مقابل حرارت يا برودت خارج مجهز شود.

ماده 69: در كارگاه ها بايستي به وسايل مقتضي از قبيل نصب حايل هاي ثابت يا متحرك يا عايق كردن لوله هاي ناقل بخار يا آب داغ از تشعشعات شديد حرارتي جلوگيري شود.

تبصره1- اين عايق ها بايد حتي الامكان از مواد نسوز ساخته شود.

ماده 70: در مواردي كه از حرارت مركزي استفاده مي شود رادياتورها و لوله هاي آب گرم بايد به قسمي نصب شود كه كارگران در نتيجه تشعشع حرارت يا جريان هواي گرم ناراحت نشوند.