تعاريف :
1 – كانال هاي سيم كشي برق :
كليه مجاري كه از فلز، مصالح بنايي و يا مواد ديگر ساخته شده باشد و براي عبور هاديهاي الكتريكي بكار رود كانالهاي سيم كشي ناميده مي شوند.
2 – تابلوي برق :
صفحات و با گنجه هاي فلزي كه براي نصب وسايل قطع و وصل و حفاظت و كنترل مدارهاي الكتريكي بكار مي رود تابلوي برق ناميده مي شود.
3 – تخته كليد :
تخته كليد عبارتست از صفحات ساخته شده از فلز و يا مواد عايق كه در روي آنها فقط كلید و فيوز نصب شده باشد.
4 – سكوي عايق :
سكوي عايق عبارت از پله ثابت و يا متحركي است كه در مقابل تابلوهاي برق قرار گرفته و به وسيله اي از زمين عايق شده باشد.
5 – اتصال زمين :
اتصال زمين يعني وصل نمودن يك نقطه از بدنه وسايل و ماشين هاي الكتريكي به زميني كه الكتريسته را خوب هدايت مي كند.
6 – اتصال موثر زمين :
اتصال زمين وقتي موثر است كه مقاومت كليه اجزاء آن كم باشد تا جريان را به خوبي به زمين هدايت نمايد.
7 – هادي :
مفتول ها، تسمه ها يا لوله هاي فلزي بدون روپوش يا با روپوش عايق كه براي انتقال جريان برق بكار مي رود هادي ناميده مي شود.
8 – اتصال كوتاه :
(court - circuit) اتصال كوتاه عبارتست از اتصال مستقيم دو هادي به يكديگر يا اتصال آنها بوسيله جسم هادي ديگري كه مقاومت بسيار ناچيز داشته باشد و در نتيجه شدت جريان مدار را بطور فوق العاده افزايش دهد.
9 – برق دار
مدارها و وسايل الكتريكي وقتي برق دار است كه به منبع جريان برق وصل شده باشند.
10 – قدرت قطع :
قدرت قطع عبارت است از حداكثر مقدار ولت آمپريست كه وسايل قطع كننده در موقع اتصال كوتاه و انجام عمل قطع مدار بدون آسيب ديدن مي توانند تحمل كنند.
11 – كليد اطمينان :
كليد اطمينان كليديست كه در روي مدار قرار گرفته و مادام كه به حالت بسته مي باشد دسترسي به يك قسمت مورد نظر از مدار به هنگام برق دار بودن امكان نداشته باشند.
12 – فشار قوي :
ولتاژ بيش از 2000 ولت متناوب نسبت به زمين را فشار قوي مي نامند.
13 – انفصال
انفصال يعني جدا كردن قسمتي از مدار از شبكه اصلي برق به طوري كه ديگر برق دار نباشد.
14 – كليد جدا كننده :
به كليدهاي تيغه اي اطلاق مي شود كه قسمتي از مدار را از شبكه اصلي از لحاظ الكتريكي قطع نمايد.
فصل اول
بخش اول : پيشگيريهاي عمومي
ماده 1 : تاسيسات و دستگاههاي الكتريكي بايد طوري ساخته و نصب و بهره برداري شود كه در حين كار از هرگونه خطرات ناشي از تماس با هادي هاي برق دار و همچنين خطرات حريق مصون بماند.
ماده 2 : الف – نوع وسايل تاسيسات الكتريكي بايد متناسب با ولتاژ خط و شرايط بهره برداري از آنها انتخاب شود.
ب – تمام وسايل تاسيسات الكتريكي بايد با استانداردي كه از طرف مقامات صلاحيتدار تعيين مي شود مطابقت داشته و علايم مشخصه آن واضح و آشكار باشد.
ماده 3 : نصب و تنظيم و مراقبت و آزمايش و تعميرات كليه تجهيزات تاسيسات الكتريكي فقط بايد به وسيله اشخاصي كه صلاحيت فني و تجربه آنان را مقامات صلاحيتدار تصديق كرده باشند انجام گردد.
ماده 4 : پس از آماده شدن تاسيسات الكتريكي و پس از هر گونه تغييرات اساسي و قبل از شروع بهره برداري بايد مقام صلاحيتداري تاسيسات را بازديد نمايد و گواهي مربوط به كامل بودن حفاظت الكتريكي آن تاسيسات و اجازه شروع بكار با آنها را بدهد.
ماده 5 : كارفرما موظف است كتابچه اي حاوي كليه دستورها و مقررات حفاظتي مربوط به تاسيسات يا ماشين هاي الكتريكي را در اختيار كارگراني كه متصدي بكار انداختن و مراقبت آن تاسيسات يا ماشين هاي الكتريكي مي باشند و يا كارگراني كه مجبورند در مجاورت آنها كار كنند بگذارد.
بخش دوم : جلوگيري از تماس با قطعات برق دار
ماده 6 : براي جلوگيري از تماس اشخاص يا اشياء با مدارها يا وسايل الكتريكي برق دار متناوب كه اختلاف پتانسيل آنها نسبت به زمين از 50 ولت تجاوز مي كند و محصور ساختن آنها امكانپذير نيست بايد اين مدارها يا وسايل را در مكانهايي بشرح زير نصب نمود :
الف – در اطاق ها و يا محوطه هايي كه جز اشخاص صلاحيتدار شخص ديگري نتواند به آنجا وارد شود.
ب – در بالكن ها، گالري ها يا روي سكوهاي بلندي كه دسترسي اشخاص عادي با آنها غيرممكن باشد.
ماده 7 : در جايي كه ترانسفورماتور يا خازن و يا ساير ادوات و سيم هاي لخت ناقل جريان برق روي ديوار ساختمانها نصب مي شود بايد فاصله محل نصب آنها را از پنجره ها يا روزنه هاي ديوار به اندازه كافي انتخاب نمود تا از هر گونه خطر آتش سوزي و تماس تصادفي اشخاص از اين پنجره ها يا روزنه ها با آن وسايل جلوگيري شود.
تبصره : در موقع تعميرات و نقاشي و توسعه دادن ساختمانها كه كارگران مجبورند در مجاورت اين گونه ادوات برق دار كار كنند بايد براي محافظت كارگران از تماس تصادفي با آنها اقدامات احتياطي لازم بعمل آيد.
بخش سوم : فضاي كار
ماده 8 : وسايل و ماشين هاي الكتريكي كه در موقع برق داشتن احتياج به تنظيم و يا آزمايش دارند بايد طوري نصب شوند كه دسترسي به آنها راحت بوده و فضاي كار كافي با جاي پاي مطمئني در نقاط لازم براي آزمايش و تنظيم آنها پيش بيني شده باشد.
ماده 9 : كليدها و ساير وسايل الكتريكي شامل قطعات فلزي لخت برق دار تا 650 ولت متناوب يا مستقيم بايد طوري نصب شود كه ارتفاع فضاي كار حداقل دو متر و پانزده سانتيمتر باشد تا دسترسي به اين وسايل براي تنظيم و يا آزمايش در موقع برق دار بودن بدون خطر باشد در اين موارد بايد عرض فضاي كار را به اندازه هاي زير انتخاب نمود :
الف – براي فضاي كاري كه در يك سمت آن قطعات لخت برق دار وجود دارد 75 سانتي متر
ب – در جايي كه قطعات لخت برق دار در هر دو سمت فضاي كار وجود داشته باشد 135 سانتيمتر
ماده 10 : از فضاي كار مجاور قطعات لخت برق دار نبايد جهت عبور و مرور استفاده كرد.
بخش چهارم : كانالهاي سيم كشي برق
ماده 11 : مسير كانالها بايد حتي الامكان ساده باشد.
ماده 12 : الف – كليه سيم هاي برق بايد بطور مناسب عايق شده و محكم در كانال نصب شده باشد.
ب – سيم هاي برق بايد در كانالها طوري نصب گردد تا تعقيب مسير آنها و پيدا كردنشان آسان باشد.
ج – در ابتدا و انتهاي گالري هاي طويل زيرزميني و در صورت لزوم در فواصل مناسب بايد راه فراري پيش بيني شود.
بخش پنجم : تابلوهاي برق و تخته كليدها
ماده 13 : الف – تابلوهاي برق شامل كليدها و فيوزهاي توزيع جريان متناوب و كليدهای قطع جريان با ولتاژ بيش از 50 ولت نسبت به زمين كه داراي قطعات فلزي لخت برق دار مي باشد بايد در محل هاي مخصوصي كه فقط اشخاص صلاحيتدار به آن دسترسي داشته باشند نصب شوند.
ب – كف اين محل ها بايد با ماده عايق ساخته يا مفروش گردد و يا مقابل تابلوهاي مذكور سكوي عايقي قرار داده شود.
ج – تخته كليدهاي به مساحت كمتر از نيم مترمربع را مي توان در محفظه هاي مخصوصي كه فقط اشخاص صلاحيتدار به آن دسترسي داشته باشند نصب نمود و در مقابل آنها سكوي عايق قرا داد.
بخش ششم : موتورهاي الكتريكي
ماده 14 : موتورهاي الكتريكي كه در آنها احتمال وقوع جرقه يا شعله باشد بايد حتي الامكان در اطاق مخصوص نصب گردند و در مواردي كه وجود مواد منفجره يا گاز و غبارهاي قابل اشتعال پيش بيني مي شود اين قبيل موتورها بايستي حتماً در اطاق مخصوص نصب شوند.
ماده 15 : موتورهاي الكتريكي را نبايد زير كف كارگاههايي كه در آنها مايعات قابل اشتعال وجود دارد نصب نمود مگر آنكه ضدانفجار بودن موتورها از طرف مقامات صلاحيتدار تاييد شده باشد.
ماده 16 : موتورهاي الكتريكي بايد روي تكيه گاههاي خود محكم نصب شده باشد.
بخش هفتم : ترانسفورماتورها و خازنها
ماده 17 : ترانسفورماتور و خازنها و وسايل الكتريكي ديگر كه مقدار روغن مخزن يا محفظه آنها بيش از 5000 ليتر باشد بايد :
الف – در خارج از محل كار نصب شود.
ب – طور ي در كنار چاه يا مجاري فاضلاب قرار گيرد كه تمام محتوي هريك از مخازن آنها بتواند به سرعت داخل چاه يا مجاري فاضلاب گردد.
ماده 18 : خازنهاي اصلاح ضريب قدرت را در مواردي كه احتمال خطري وجود دارد بايد :
الف – طوري نصب و كنترل نمود كه از خطر بارهاي پسماند جلوگيري شود.
ب – اخطاريه اي دائر بروجود خازنها و متضمن احتياط هايي كه بايد قبل از دست زدن با آنها بعمل آورد در مجاورتشان نصب نمود.
ماده19 : اطاقي كه ترانسفورماتورها يا خازنهاي الكتريكي روغن دار در آنها نصب شده باشند. به اندازه كافي تهويه شود و ديوارها و درهاي آن از ماده ضدحريق ساخته شده باشد.
ماده 20 : در نصب ترانسفورماتورهاي برق كه با هوا خنك مي شود و در داخل كارگاه قرار دارد بايد يكي از نكات سه گانه زير را رعايت نمود :
الف – فاصله ترانسفورماتور تا مواد قابل احتراق از 30 سانتيمتر كمتر نباشد.
ب – ترانسفورماتور به وسيله ديوارهايي كه از مواد غيرقابل اشتعال يا عايق حرارت ساخته شده از محيط قابل احتراق مجاور مجزا شده باشد.
ج – ولتاژ ترانسفورماتور از 650 ولت بيشتر نبوده و به غير از روزنه هاي تهويه منفذ ديگري نداشته باشد.
بخش هشتم : باطريها
ماده21 : باطريهاي الكتريكي ثابت با ولتاژ بيش از 50 ولت بايد در اطاق هاي مناسبي كه كفشان در مقابل اسيد مقاومت داشته و به مقدار كفايت تهويه شود، قرار گيرد.
بخش نهم : هادي هاي قابل حمل
ماده 22 : به مدارهاي الكتريكي كه با ولتاژ متناوب بيش از 250 ولت نسبت به زمين كار مي كند هادي هاي قابل حمل و آويخته را بايد طوري وصل نمود كه غير از اشخاص فني صلاحيتدار ديگران به آن دسترسي نداشته باشند
ماده 23 : در جايي كه به هاديهاي قابل حمل احتياج داشته باشند بايد به تعداد كافي در نقاط مناسب كه دسترسي به آنها امن و بي خطر باشد پريزهاي ثابتي قرار داد.
بخش دهم : علامت تشخيص
ماده 24 : مدارها و وسايل الكتريكي بايد بوسيله برچسبها يا وسايل مناسب ديگر مشخص گردد تا خطر بروز حادثه در اثر اشتباه كاهش يابد.
فصل دوم : اتصال زمين
بخش اول : پوشش هاي فلزي بدون برق
ماده 25 : پوشش كابل هاي الكتريكي، لوله هاي فلزي و ملحقات آنها و حفاظ هاي فلزي قسمت های بدون برق وسايل الكتريكي بايد بطور موثر به زمين وصل شود.
بخش دوم : سيم هاي اتصال زمين
ماده 26 : الف - مقاومت سيم هاي اتصال زمين بايد كم بوده و مقطع آنها كافي باشد تا بتواند حداكثر جرياني را كه در نتيجه پارگي عايق وسايل الكتريكي ايجاد مي شود بدون خطر به زمين هدايت نمايد.
ب – چنانچه حداكثر جرياني كه از مدار يا هادي معيوب به زمين نفوذ مي كند براي بكار انداختن وسايل حفاظت مدار كافي نباشد بايد وسيله حفاظت مناسبي در مقابل عبور جريان به زمين پيش بيني شود تا در صورت عيب اتصال زمين تمام دستگاه يا لااقل مدار معيوب را از شبكه قطع نمايد.
ماده 27 : در جايي كه احتمال مي رود سيستم اتصال زمين آسيب ببيند بايد آنرا بطريق مكانيكي محافظت كرد.
بخش سوم : وسايل الكتريكي قابل حمل
ماده 30 : در مواردي كه از وسايل الكتريكي قابل حمل يا قسمت هاي فلزي برهنه استفاده مي شود بايد پيشگيريهاي زير را بعمل آورد.
الف – بدنه فلري برهنه وسايل الكتريكي كه با جريان متناوب يا مستقيم با ولتاژ بيش از 50 ولت نسبت به زمين كار مي كنند بايد اتصال زمين خوب داشته باشد.
ب – ولتاژ بين هر هادي و زمين در جريان متناوب و يا مستقيم نبايد از 250 ولت تجاوز نمايد.
ج – در جايي كه نتوان اتصال زمين با شرايط مساعد ايجاد نمود بايد از ولتاژ كمتر از 50 ولت استفاده كرد.
د – وسايل الكتريكي قابل حمل نبايد در محيط قابل اشتعال مورد استفاده قرار گيرد مگر آنكه از نوع ضداشتعال يا اصولا بي خطر باشد.
بخش چهارم : اتصال دادن به زمين و قطع مدار در موقع تعميرات
ماده 31 : الف – وسايل و هادي الكتريكي بايد داراي كليدهاي جدا كننده باشد تا در موقع تنظيم و يا تعمير بتوان آنها را از منبع جريان جدا ساخت.
ب – اين گونه وسايل الكتريكي و هاديها را پس از جدا ساختن از منبع جريان بايد به زمين اتصال داد و در صورت لزوم اتصال كوتاه نمود.
فصل سوم : حفاظ قسمت هاي برق دار
بخش اول : پيشگيريهاي عمومي
ماده 32 : تمام قسمت هاي برق دار مدارها و وسايل الكتريكي كه با ولتاژ متناوب 50 ولت يا بيشتر نسبت به زمين كار مي كند در صورت امكان بايد با محفظه ثابت يا سرپوش يا حفاظ هاي معمولي ديگر مجهز باشد مگر آنكه اين قسمت ها طبق ماده 6 اين مقررات در محل جداگانه نصب شده باشد.
ماده 33 : الف – محفظه ها و سرپوش ها و حفاظ مدارها و وسايل برق دار بايد طوري ساخته شده باشد كه از خطر برق دار شدن و اتصال كوتاه جلوگيري نمايد و دسترسي بي خطر به هاديها و وسايل الكتريكي براي تنظيم يا تعمير آنها امكانپذير باشد.
ب – براي اينكه بتوان محفظه ها، سرپوشها و حفاظ هاي قسمت هاي برق دار مدارها و وسايل الكتريكي را در موقع برق دار بودن بازو مجزا نمود بايد از مواد عايق باشند يا طوري تعبيه شده باشد كه نتوان به سهولت با قسمتهاي برق دار تماس پيدا كرد.
ماده 34 : جلوي قسمتهاي فلزي برهنه مدارها و وسايل الكتريكي مانند تابلوهاي بزرگ برق كه ولتاژ مستقيم يا متناوب آنها نسبت به زمين از 50 ولت بيشتر است و بايد ضمن آنكه برق دارند تنظيم يا كنترل شوند پيش بيني سكوي عايقي براي كارگران ضروري است. اين سكوي عايق بايد طوري قرار گيرد و ابعاد آن به اندازه اي باشد كه كارگران قبل از ايستادن روي آن نتوانند به سهولت با قسمت هاي برهنه برق دار دسترسي پيدا كنند.
بخش دوم : هاديها
ماده 35 : سيم هاي برق جرثقيل ها يا ساير هاديهايي كه نمي توان آنها را كاملا عايق كرد بايد طوري قرار گيرد يا محافظت شود كه احتمال تماس تصادفي با آن وجود نداشته باشد.
تبصره : انباشتن مواد و يا ايجاد هر نوع وضعيتي كه احتمال تماس افراد و اشياء را با سيم برق جرثقيل و ساير هاديهايي كه در ارتفاع زياد قرار دارند فراهم مي سازد ممنوع است و در صورت اضطرار بايستي اين قبيل قسمت ها و هاديها به نحو مطمئن حفاظ شوند.
ماده 36 : هاديهاي الكتريكي كه با ولتاژ متناوب بيش از 50 ولت نسبت به زمين كار مي كند به استثناي آنهايي كه در ماده بالا شرح داده شد بايد به وسيله پوشش لاستيكي كتاني، آزبستي، كاغذي يا مواد ديگر مناسب با ولتاژ كار و شرايط جوي موجود عايق شود و بعلاوه در زره هاي كابل يا لوله هاي فلزي و يا مجاري ديگر محصور گردد تا به هاديها و روپوش آنها يا تكيه گاهشان آسيبي نرسد.
بخش سوم : فيوزها، كليدهاي خودكار، كليدهاي معمولي
ماده 37 : كليدهاي خودكار و كليدهاي معمولي و انواع فيوزهاي برق بايد كاملا محصور باشد مگر آنكه روي تابلويي كه فقط اشخاص صلاحيتدار به آن دسترسي داشته باشند نصب شود.
تبصره : قدرت قطع فيوزها و كليدهاي خودكار بايد به اندازه كفايت باشد تا از هر نوع خطري جلوگيري شود.
ماده 38 : فيوزهاي الكتريكي متجاوز از 20 آمپر كه در مدارهاي بيش از 110 ولت جريان متناوب يا مستقيم قرار مي گيرد بايد در محفظه اي نصب و به وسيله يك يا چند كليد اطمينان به ترتيب زير كنترل شوند :
الف – بدون آنكه كليد يا كليدها در حالت قطع قرار گيرد باز شدن محفظه امكان نداشته باشد.
ب – قبل از بسته شدن سرپوش محفظه فيوز نتوان كليد برق را وصل نمود.
تبصره- در مواردي كه ساختمان فيوزها و اتصاليها طوري باشد كه هنگام باز بودن محفظه فلزات برهنه برق دار در دسترس نباشد به كليد اطمينان نيازي نيست.
ماده 39: فيوزهاي الكتريكي كه روي تابلوهاي برق نصب مي شوند بايد به طريقي ساخته شده باشند كه تماس اشخاص با قسمت برق دار ممكن نباشد و به ترتيب زير نصب شوند:
الف: قبل از دسترسي پيدا كردن به فيوز جريان برق خود به خود قطع شود.
ب- به وسيله كليدي بتوان جريان برق را قبل از فيوز قطع نمود.
ج- به وسيله ابزار عايق مناسبي به فيوز دسترسي پيدا كرد.
ماده 40- كليدهاي معمولي يا خودكار بايد طوري ساخته شود كه بتوان آنها را از خارج محفظه بكار انداخت.
ماده 40: كليدهاي معمولي يا خودكار مدارها يا ماشين ها بايد داراي قفل مخصوصي باشند كه وقتي اشخاص روي مدار مشغول كار مي باشند كليد را در وضع باز نگهدارد.
ماده 41: كليدهاي چاقويي يكطرفه يا دو طرفه كه به سمت بالا باز مي شود بايد داراي مانعي باشد كه از بسته شدن آنها در اثر نيروي ثقل جلوگيري نمايد و همچنين كليدهاي الكتريكي چاقويي يكطرفه و دوطرفه كه به وضع افقي باز مي شود بايد طوري قرار گيرد كه از بسته شدن تصادفي آنها جلوگيري شود.
ماده 42: كليدهاي اطمينان الكتريكي بايد پس از گذشتن مدت مقرر ضمانت آنها تعويض گردد.
اينگونه كليدها بايد بلاواسطه و بطريقي كار كند كه عمل وصل آنها تابع نيروي فنر باشد.
ماده 43: دسته ها و اهرم هاي كليدهاي خودكار كه ناگهاني و سريع حركت مي كند بايد داراي حفاظتي باشد تا در حين کار به اشخاص مجاور خود اصابت نكرده و به آنان آسيبي نرساند.
بخش چهارم – باطري ها
ماده 44: در موقع نصب دائم باطري هاي الكتريكي در اطاق هايي كه براي مقاصد ديگر نيز مورد استفاده قرار مي گيرد بايد اقدامات زير را بعمل آورد:
الف- نصب حفاظ مناسب براي باطري ها.
ب- تهويه محل باطري ها براي جلوگيري از جمع شدن گازها.
ماده 45: اكومولاتورها بايد روي پايه عايق نصب شود مگر در موردي كه ظرف آنها از جسم عايقي مانند شيشه با كليت و غيره ساخته شده باشد.
بخش پنجم – هادي ها و لامپ هاي قابل حمل
ماده 46: هادي هاي الكتريكي قابل حمل و قابل انعطاف هر جا كه احتمال آسيب ديدن آنها مي رود بايد:
الف: پوششي از لاستيك يا پلاستيك بادوام و در صورت لزوم بر آن زره محافظ ديگري از فلز قابل انعطاف داشته باشد.
ب- تمام قسمتها مخصوصا محل اتصال سيم ها و دوشاخه ها و پريزها و غيره به طرز صحيح نگهداري شود.
ماده 47: سرپيچ لامپ هاي الكتريكي بايد طوري ساخته شده باشد كه قبل از بازشدن كامل لامپ هيچيك از قسمت هاي برق دار آشكار نگردد.
ماده 48: استعمال لامپ هاي الكتريكي قابل حمل ( دوره گرد) فقط در جاهايي كه پيش بيني روشنايي كافي ثابت و دائمي امكان پذير نباشد با رعايت شرايط زير مجاز است:
الف- سرپيچ ها يا لامپ نگهدارها از ماده عايق مناسب بوده و همچنين لامپ ها داراي حفاظ محكمي باشد كه از تمام قسمت هاي برق دار كاملا عايق شده باشد.
ب- ولتاژ لامپ ها براي شرايط مخصوص كاري كه بايد انجام گيرد مناسب و بي خطر باشد.
بخش ششم – ابزارهاي دستي
ماده 49: انبردست ها و آچار پيچ گوشتي ها و فيوزكش ها و ابزارهاي دستي مشابهي كه در كارهاي برقي مورد استفاده قرار ميگيرد بايد داراي عايق مناسب باشد.
ماده 50: دسته روغن دان و پاك كن و برس ها وساير ابزارهاي نظافت كه در پيرامون اسباب هاي الكتريكي مورد استفاده واقع مي شود بايد از اجسام غيرهادي ساخته شده باشد.
بخش هفتم – ماشين هاي جوشكاري و برش برقي
ماده 51: ديناموها و يكسو كننده ها (Redresseur) و ترانسفورماتورهايي كه براي جوشكاري يا بريدن فلزات بكار مي رود و همچنين تمام قسمت هاي حامل جريان آنها باشد در مقابل برخورد تصادفي با قسمت هاي برق دار برهنه محافظت شده باشد.
ماده 52: شكاف هاي تهويه محفظه ترانسفورماتورها بايد طوري ساخته شود كه از ميان آنها به هيچ يك از قسمتهاي برق دار ترانسفورماتور امكان دسترسي نباشد.
ماده 53: الف- محفظه يا بدنه هاي فلزي ماشين ها و ترانسفورماتورهاي جوشكاري بايد بطور موثر به زمين وصل شده باشد.
ب- در جايي كه در اثر اتصال يك سيم مدار جوشكاري به محفظه ماشين يا ترانسفورماتور جوشكاري احتمال ايجاد جريانهاي پراكنده خطرناكي باشد بايد اتصال زمين مدار جوشكاري فقط در نقطه كار انجام گيرد.
بخش هشتم – وسايل جوشكاري دستي برقي
ماده 54: محل اتصال كابل هاي مدار جوشكاري به ماشين بايد به دقت عايق شده باشد.
ماده 55: دسته انبر بايد كاملاً عايق باشد.
ماده 56: انبرهاي الكترود بايد با سپرهايي براي محافظت دست جوشكار در مقابل حرارت شعله مجهز باشد.
بخش نهم – ماشين هاي جوشكاري با مقاومت الكتريكي
ماده 57: در ماشين هاي جوشكاري با مقاومت الكتريكي تمام قسمت هاي حامل جريان به استثناء گيره هاي جوشكاري بايد كاملا محفوظ باشد.
ماده 58: ماشين هاي جوشكاري با مقاومت الكتريكي بايد با كليدهاي قطع مدار كه در نزديك يا روي ماشين ها نصب شده مجهز باشد.
ماده 59: اتصال هادي هاي حامل جريان بايد بطور مطمئن با پيچ و مهره انجام گيرد و جز درمدارهاي كنترل نبايد از دو شاخه استفاده كرد.
ماده60: ماشين هاي جوشكاري با مقاومت الكتريكي كه خودكار يا نيمه خودكار است بايد طوري با حفاظ يا وسايل قطع كننده با دو دست مجهز باشد كه پس از راه افتادن ماشين دست كارگر به محفظه خطر نرسد.
بخش دهم – احتياط هاي لازم در موقع كار با وسايل و ادوات برقي
ماده 61: كليه هادي ها یا وسايل الكتريكي مدار را هميشه بايد برق دار تصور نمود مگر انكه به يقين بدانند كه برق آنها قطع است.
ماده 62: الف – كاركردن روي مدارها يا وسايل الكتريكي برق دار كه ولتاژ متناوب يا مستقيم آنها نسبت به زمين از 250 ولت بيشتر است مجاز نيست.
ب- هنگام كاركردن روي مدارهاي جريان متناوب يا مستقيم با ولتاژ كمتر از 250 ولت نسبت به زمين بايد به وسيله بكار بردن ابزارهاي عايق شده، دستكشها، فرشها، پرده هاو يا وسايل حفاظتي ديگر احتياط هاي لازم در مقابل برق زدگي يا اتصال كوتاه بعمل آورد.
ج- كارگراني كه روي مدارهاي برق دار بشرح بالا كار مي كنند در تمام مدت كار بايد به وسيله شخص صلاحيتدار ديگر مراقبت شوند.
ماده 63: هنگام كاركردن روي هادي هاي برهنه برق دار يا انجام كار در مجاورت آنها بايد هادي هاي مزبور را به وسيله حائل هاي دائمي يا موقتي از جنس مواد عايق محافظت نمود تا از اتصال كوتاه تصادفي جلوگيري شود.
فصل چهارم – وسايل آتش نشاني و حفاظت فردي
بخش اول – وسايل آتش نشاني
ماده 64: وسايل آتش نشاني قابل حمل براي خاموش كردن حريقهايي كه در آنها وسايل الكتريكي برق دار وجود دارد بايستي داراي مشخصات زير باشد:
الف- محتوي دستگاه آتش نشاني بايد از نوع گاز كربنيك يا پودر خشك و يا هر نوع ماده غيرهادي و غيرسمي باشد كه هيچگونه خطري براي كساني كه آنرا بكار مي برند نداشته باشد.
ب- وسيله آتش نشاني بايد داراي علايم آشكار بوده و در محل مناسبي نزديك تاسيسات برقي قرار گرفته باشد.
ج- وسيله آتش نشاني بايد در جايي نصب شود كه شرايط محيط از قبيل حرارت برودت و رطوبت باعث اختلال كار دستگاه نشود.
ماده 65- استعمال هر نوع وسيله آتش نشاني كه جهش پيوسته اي از آب يا مايع هادي ديگر از آن خارج مي شود براي خاموش كردن حريق هايي كه در بين آنها وسايل الكتريكي برق دار باشد با دست ممنوع است.
بخش دوم – وسايل حفاظت فردي
ماده 66: كارگران در موقع كاركردن با وسايل و مدارهاي الكتريكي برق دار يا انجام كار در مجاورت آنها بايد نكات زير را رعايت نمايند:
الف- لباس مناسبي بپوشند كه اجزاء فلزي نداشته باشد.
ب- از حمل اشيائ فلزي غيرضروري مانند انگشتر، كليد، زنجير ساعت و يا ماسك هاي فلزي و همچنين اشياء قابل اشتعال مانند ماسك هاي سلولوييدي و غيره خودداري نمايند.
ج- با وسايل حفاظت مناسب طبق شرايط و مقررات آيين نامه حفاظت انفرادي مجهز بوده و آنها را مورد استفاده قرار دهند.
د- وسايل و ابزارهاي فلزي را طوري حمل كنند كه از افتادن آنها جلوگيري شود.
فصل پنجم – الكتريسيته ساكن
بخش اول – پيشگيري عمومي
ماده 67: براي جلوگيري از خطر اشتعال در اثر جرقه هاي ناشي از الكتريسيته ساكن در محيطهاي مساعد براي اشتعال بايد پيشگيري هاي زير را بعمل آورد:
الف- رطوبت نسبي هوا را نبايد كمتر از 50 درصد ( درجه هيدرومتريك) نگهداشته و براي اين منظور بهتر است از وسايل كنترل خودكار استفاده شود.
ب- بارهاي الكتريكي را كه ممكن است روي اجسام فلزي جمع شوند بايد بطريق زير به زمين هدايت كرد.
1- به وسيله سيم هاي اتصال زمين كه مستقيما و يا از راه مقاومتي به زمين وصل شده باشد و يا به وسيله كائوچوو يا مواد مشابه آن كه مقاومت مخصوص آن حداقل ( 100،000) اهم سانتي متر باشد.
فصل ششم
حفاظت ادوات الكتريكي در محل هايي كه در آنجا خطر انفجار غبارهاي غير آلي مانند گرد آلومينيوم، منيزيم و ساير گوگردهاي غيرآلي قابل اشتعال توليد مي شود يا به مصرف مي رسد.
بخش اول- وسايل الكتريكي
ماده 68: كليدها و وسايل بكار انداختن موتورها، فيوزها و تمام دستگاه هاي خودكار و وسايل مشابه آنها بايد خارج از حوزه خطر قرار گيرد.
ماده 69: ساختمان وسايل فرمان براي راه انداختن و متوقف ساختن موتورها بايد طوري باشد كه غبار در آن نفوذ نكند هرجا كه استفاده از اين نوع ساختمان مقدور نباشد بايد فرمان ها در محفظه هاي ضدانفجار قرار گيرد.
بخش دوم- موتورهاي الكتريكي
ماده 70: ساختمان موتورهاي الكتريكي بايد طوري باشد كه غبار در آنها نفوذ نكند هر جا كه استفاده از اين موتورها مقدور نباشد بايد موتورها در محفظه هاي ضد انفجار قرار گيرد.
بخش سوم- بخاريهاي برقي
ماده 71: ساختمان بخاريهاي برقي كه در اين نوع مكانها بكار مي رود بايد طبق مقررات آيين نامه مواد قابل اشتعال و انفجار فصل حرارت باشد.
بخش چهارم- كنترل نفوذ الكتريسيته به زمين
ماده 72: وسايل حفاظت در مقابل اضافه بار و اتصال كوتاه ( مانند فيوز- كليد خودكار و غيره) بايد با وسايل خودكار ديگري براي جلوگيري ازنفوذ غيرعادي الكتريسيته به زمين مجهز گردد تا در صورتي كه مقدار نفوذ الكتريسيته به زمين از ده درصد حساسيت وسيله حفاظت تجاوز كرد بتواند تمام مدار يا قسمت معيوب آنرا از شبكه قطع نمايد.
بخش پنجم- ادوات الكتريكي قابل حمل
ماده 73: ادوات الكتريكي قابل حمل نبايد در محيط خطر مورد استفاده قرار گيرد.
فصل ششم- وسايل و ماشين هاي برقي قابل حمل
ماده 74: دسته وسايل و ماشين هاي برقي قابل حمل بايد از مواد عايق ساخته شده يا داراي روپوش عايق باشد.
ماده 75: وسايل و ماشين هاي برقي قابل حمل بايد با كليدهايي كه روي سيم فاز قرار گرفته و در بدنه يا دسته آنها كار گذاشته شده مجهز بوده و داراي خصوصيات زير باشد:
الف- بايد تحت فشار فنري قرار گيرد به طوري كه فقط وقتي كارگر بروي اهرم كليد فشار مي دهد مدار الكتريکي وصل بوده و با برداشتن دست از روي اهرم جريان برق قطع گردد.
ب- جاي كليد طوري انتخاب شده باشد كه خطر بكار افتادن اتفاقي وسايل و ماشين هاي برقي مزبور هنگامي كه در محلي قرار داده مي شود يا از آنها استفاده نمي گردد به حداقل ممكنه برسد.
ماده 76: در مواردي كه وسايل و ماشين هاي برقي دستي قابل حمل ضمن بناي ساختمان ها يا در فضاي آزاد مشابه آن بكار برده مي شود خطر معيوب شدن عايق ابزار و سيم اتصال زمين وجود داشته باشد ولتاژ متناوب منبع جريان اين وسايل نبايد از 110 ولت تجاوز نمايد.
ماده 77: در مواردي كه براي تقليل ولتاژ شبكه به مقدار توصيه شده در بند بالا از ترانسفورماتور استفاده مي شود ترانسفورماتور بايد داراي دو سيم پيچ مجزا باشد و از نقطه وسط سيم پيچي دوم سيمي خارج شده باشد كه در موقع كار اين سيم به زمين اتصال داده شود.
ماده 78: در جايي كه كاهش ولتاژ متناوب به مقدار كمتر از 110 ولت مقدور نباشد بايد احتياط هاي زير را بعمل آورد:
الف- ترانسفورماتور مجزايي با نسبت تبديل يك به يك ميان شبكه اصلي و ابزارهاي دستي برقي قابل حمل قرار داده شود تا مدار دوم احتياج به اتصال زمين نداشته باشد.
ب- اتصال زمين بايستي بوسيله يك مدار فرعي به نحوي كنترل شود كه در صورت قطع اتصال زمين وسيله كنترل مزبور مدار اصلي تغذيه ابزار دستي را قطع نمايد.
ج- وسايل كنترل پيوستگي سيم اتصال زمين بايد طوري پيش بيني شده باشد تا به كارگران امكان دهد كه خود آنها هر موقع كه خواسته باشند بتوانند پيوستگي سيم زمين را به سهولت آزمايش نمايند.
ماده 79: موتورها و هادي ها، كابل هاي اتصالي و دوشاخه هاي ابزارهاي برقي قابل حمل بايد داراي خصوصيات و شرائط كلي گفته شده در فصول مربوطه اين آيين نامه باشند.
ماده 80: ابزارهاي الكتريكي دستي که قابل حمل باشد بايد به وسيله دو شاخه و پريزي كه داري اتصال اضافي براي سيم اتصالي زمين است به شبكه وصل شود.
ماده 81: در مواردي كه شدت جريان زياد باشد پريز بايد به وسيله كليدي كه در خود آن نصب شده كنترل شود.
ماده 87: براي اجتناب از طولاني شدن كابل هاي اتصالي ابزارهاي الكتريكي قابل حمل بايد محل نصب پريزهاي ثابت نزديك محل كار باشد.
ماده 82: هر جا كه امكان پذير باشد كابل هاي اتصالي ابزارهاي الكتريكي دستي قابل حمل را بايد در ارتفاعي آويخت كه اشخاص بتوانند آزادانه از زير آنها عبور نمايند.
ماده 83: ابزارهاي الكتريكي قابل حمل معلق در فضا بايد به وسيله فنر، طناب، يا زنجيره وزنه داري نگهداري شود.
ماده 84: براي نقل مكان ابزارهاي الكتريكي قابل حمل سنگين بايد كمربند يا حمايل مخصوص جهت كارگران پيش بيني شده باشد و از اين كمربند يا حمايل نبايد براي نگهداشتن آن ابزارها در موقع كار استفاده كرد.
ماده 85: كارگراني كه با ابزارهاي الكتريكي قابل حمل كار مي كنند بايد از پوشيدن لباس هاي گشاد با گوشه هاي آزاد و دستكشهاي غير لاستيكي اجتناب نمايند.
فصل هشتم- تعميرات الكتريكي
ماده 86: مادام كه اطمينان حاصل نشده است مدار الكتريكي برق دار نيست تعميرات روي آن اكيداً ممنوع است.
ماده 87: به استثناي موارد فوق العاده ضروري هرگز نبايد به تعمير مدارهاي الكتريكي برق دار پرداخت.
ماده 88: تميزكاري قسمت هاي برق دار مدارهاي الكتريكي بايد منحصرا در موارد زير انجام گيرد:
الف- به دستور شخص فني مسئول
ب- تحت نظارت مستقيم و دائمي شخص فني كه با دستگاه تحت تعمير و كاري كه بايد انجام بگيرد و همچنين خطرات احتمالي ناشي از آن آشنايي كامل داشته باشد و بتواند تمام اقدامات لازم براي جلوگيري از حوادث ضمن كار را فورا بعمل آورد.
ماده 89 :شخص فني مسئول قبل از آنكه اجازه كار كردن با هر نوع مدار الكتريكي و ماشين با دستگاه الكتريكي را بدهد بايد يقين حاصل كند كه:
الف- مدار يا ماشين يا دستگاه الكتريكي مورد نظر از منبع برق كاملاً قطع شده است.
ب- كليدها يا كليدهاي خود كاري كه مدار يا ماشين يا دستگاه الكتريكي را كنترل مي نمايد در وضع قطع به طور مطمئن قفل شده است.
ج- اقدامات ديگري كه در هر مورد خاص براي جلوگيري از استقرار مجدد جريان قبل از اتمام تعمير و دور شدن تعمير كاران ضروري باشد بعمل آمده است.
ماده 90: پس از تعميرات بايد فقط به دستور صريح شخص فني صلاحيتدار برق مجددا وصل شود.
ماده 91: در موقع تعمير مدارهاي الكتريكي كابل ها يا سيم هاي هوايي انتقال قدرت كه احتمال دارد از جهت مختلف تغذيه شوند بايد هر دو طرف قسمتي از آن مدار يا كابل يا سيم هوايي را بطور مطمئني از منبع قدرت قطع نمود.
ماده 92: طرفين قسمتي از سيم هاي هوايي را كه بايد تعمير شود علاوه بر قطع نمودن از منبع قدرت بايد در صورت لزوم به زمين وصل كرد.
ماده 93: تمام تعميرکاران هنگام بالا رفتن از تيرهاي سيم هوايي بايد كمربند اطمينان با استحكام كافي طبق مقررات ايين نامه وسايل حفاظت انفرادي داشته باشند و مورد استفاده قرار دهند.
ماده 94: تمام ابزارهايي كه براي تعمير تاسيسات الكتريكي بكار برده مي شود مانند انبردست- آچار پيچ گوشتي و فيوز كش و نظائر آن بايد:
الف- دسته عايق قوي و محكم داشته باشند.
ب- براي كار مورد نظر مناسب باشند.
ماده 95: تعميركاراني كه با دستگاه هاي الكتريكي كار مي كنند بايد علاوه بر استفاده از ابزارهاي عايق بندي شده در صورت لزوم نكات حفاظتي زير را رعايت نمايند:
الف- دستكشهاي لاستيكي محكمي مطابق با مقررات آيين نامه وسايل حفاظت انفرادي به دست كرده و روي آنها دستكش چرمي محكم بدو ن دگمه هاي فلزي بپوشند.
ب- هنگام كار روي چهار پايه ها و سكوها و يا فرشهايي كه كاملاً از زمين عايق شده باشند بايستند.
ماده 96: قبل از تعويض فيوزهاي معيوب مدارهاي الكتريكي بايد آن مدارها را از منبع انرژي قطع كرد اگر اين عمل امكان پذير نباشد كارگري كه فيوز را عوض مي كند بايد صورت و چشمهاي خود را كاملا محافظت نمايد.
ماده 97: هنگام دست زدن به فيوزهاي مدار برق دار كارگران بايد نكات زير را رعايت نمايد:
الف- از ابزارهاي مناسب و مخصوص كشيدن فيوز ( مانند فيوزكش) استفاده كنند.
ب- روي چهار پايه ها يا فرشهاي عايق خشك بايستند.
ماده 98: تمام تعميركاران برق بايد:
الف- تعليمات كافي مربوط به تنفس مصنوعي و كمكهاي اوليه را ديده باشند.
ب- تحت نظر مربي كاملا واردي منظما به تمرين تنفس مصنوعي و كمك هاي اوليه بپردازند.
ماده 99: هر گاه هنگام كار كردن در ديگ هاي بخار و مخازن و ساير ظروف سربسته براي روشنايي و يا نيروي محركه از برق استفاده شود:
الف- ولتاژ مدار مربوطه نبايد از مقادير زير تجاوز كند:
1) 100 ولت براي جريان مستقيم.
2) 42 ولت ( ولتاژ موثر بين فازها) در جريان سه فازي كه نقطه صفر آن به زمين وصل شده باشد.
3) 24 ولت در جريان يك فاز.
ب- فقط كابل هاي قابل انعطاف با عايق قوي و سرپيچ هاي ساخته شده از ماده عايق استعمال شود.
ج- لامپ بايد حفاظ كافي داشته باشد تا از شكستن آن جلوگيري شود.
د- كابل ها يا هادي هاي قابل انعطاف بايد طوري قرار گرفته باشد كه در اثر تماس با اشخاص ايجاد خطر ننمايد.